Murad II (ur. 1403/1404, zm. 3 II 1451 w Adrianopolu) – sułtan turecki od 1421 r. Najstarszy spośród pięciu synów sułtana Mehmeda I. Objął rządy po śmierci ojca (25 VI 1421). Na początku pokonał swego stryja Mustafę, który, puszczony wolno przez Bizantyńczyków, podjął walkę o tron. Mustafa został schwytany i ścięty (Murad uważał go za fałszywego stryja, dlatego kazał go ściąć, a nie udusić, który to rodzaj śmierci stosowano wobec członków dynastii).

W czerwcu 1422 r. Murad obległ Konstantynopol, od którego jednak odstąpił po odebraniu okupu i po tym, jak Bizantyńczycy wysunęli nowego pretendenta, brata Murada, Mustafę. Został on jednak pokonany, pochwycony i uduszony (20 II 1423), a kolejni młodsi bracia, Mahmud i Yusuf, oślepieni i osadzeni pod strażą w Brusie. W latach 1423-1428 Murad podporządkował sobie zbuntowane terytoria anatolijskie. Szczególny nacisk położył na działania w Europie. W 1424 r. zawarł pokój z Bizancjum w zamian za zwrot ziem odzyskanych przez Paleologów w r. 1403 (od Sulejmana) i roczny trybut. Zaangażował się na Wołoszczyźnie (udzielając poparcia Radu Łysemu, który zawarł pokój z Muradem i zgodził się na trybut, przeciw popieranemu przez Węgry Danowi II), atakował też Serbię (1425).

W 1427 r. w wyniku zdrady Murad II zajął twierdzę serbską Golubac, skutecznie opierając się próbie odbicia go przez Węgry (1428). W 1430 r. zdobył Tessalonikę, która Bizantyńczycy, nie mogąc jej obronić, przekazali Wenecji. W roku następnym również na Wenecjanach zdobyta została Janina w Albanii i skolonizowana ludnością turecką. W 1432 r. Turcy zaatakowali Wołoszczyznę i Mołdawię, zmuszając hospodara wołoskiego Aleksandra AIdię do opłaty trybutu. Żądania sułtana wobec krajów trybutarnych systematycznie wzrastały nie tylko pod względem finansowym, lecz także politycznym, militarnym i prestiżowym (obowiązek obediencji i przyjęcia insygniów władzy, pomocy militarnej, ograniczenia polityczne). Niedostateczne, zdaniem sułtana, wypełnianie obowiązków wasalnych kończyło się uwięzieniem lub aneksja terytorium (Serbia, 1439).

Głównym celem ataków Murada stały się Węgry, które w latach 1437-1442 niemal każdego roku musiały odpierać najazd turecki, ponosząc duże straty. Jednak w 1442 r. Węgry odniosły sukces, zwyciężając Mezid beja. W tzw. długiej wojnie na przełomie 1443 i 1444 r. zajęły większość dawnych ziem bułgarskich i część serbskich, odnosząc zwycięstwo pod Zlaticą i zagrażając Adrianopolowi. Murad zgodził się na korzystne dla Węgier warunki pokojowe (12 VI 1444): zwrot Serbii (wraz z zamkami utraconymi przed 1439), zwolnienie Wołoszczyzny od obowiązków wasalnych poza trybutem, rozejm na dziesięć lat oraz wysoki okup za przebywającego w niewoli zięcia sułtana. Obok zwycięstw węgierskich przyczyną zawarcia pokoju był konflikt z bejem Karamanii, Ibrahimem. Murad wycofał swe siły z Europy do Azji i pokonał Ibrahima. Załamany jednak po śmierci syna Alauddina, abdykował na rzecz kolejnego syna, Mehmeda.

Tymczasem Węgry zerwały porozumienie, przystępując do ligi chrześcijańskiej organizowanej przez Stolicę Apostolską, Wenecję i Burgundię. Wobec nowego niebezpieczeństwa Murad wrócił do władzy, przeprawił czterdziestotysięczną armię z Anatolii do Europy i zwyciężył krzyżowców pod Warną (10 XI 1444). W roku następnym w obliczu kolejnego ataku krzyżowców i floty burgundzkiej, wspomaganej przez Jana Hunyadyego oraz Mada Dracula, nie podjął poważniejszych działań. Krzyżowcy zdobyli wówczas Giurgiu, Turtucaię, a Turcy ewakuowali Ruszczuk. Już jednak jesienią krzyżowcy zakończyli wyprawę i Osmanowie na powrót zajęli zdobyte przez nich terytoria zadunajskie. W grudniu 1445 r. Murad ponownie abdykował, jednak bunt janczarów przeciw Mehmedowi II, spowodowany deprecjacją pieniądza, zmusił go do kolejnego powrotu na tron (III 1446). Odtąd powrócił do ofensywnej polityki.

W 1446 r. wojska jego przerwały Hexamilion – bizantyński mur obronny na Peloponezie i zmusiły despotat Morei do opłaty trybutu i uznania jego zwierzchnictwa. W 1447 r. podjął działania ofensywne przeciw Albanii (lokalni jej władcy buntowali się jeszcze w latach trzydziestych, jednak zajęcie znacznej części terytoriów tureckich i utworzenie antytureckiej ligi w Lesh w 1443 przez Jerzego Kastriotę-Skanderbega osłabiło panowanie tureckie w tym kraju), bezskutecznie jednak oblegał Kruję. Udało mu się natomiast skutecznie przeciwstawić ofensywnej wyprawie Jana Hunyadyego, którego wojska pokonał na Kosowym Polu (17-19 X 1448), nie dopuszczając do połączenia się ich z oddziałami Skanderbega. W 1450 r. podjął kolejną nieudaną próbę zdobycia Kruji. Był człowiekiem pełnym sprzeczności, okrutnym i bezwzględnym, a zarazem wrażliwym, wykazującym niezwykłą energię. Ten znakomity wódz i dobry organizator nie lękający się innowacji, miewał okresy załamania. Był także poetą i mecenasem kultury.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.

Autor hasła:

Ilona Czamańska – profesor doktor habilitowana, historyczka i bałkanistka związana z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Przewodnicząca Komisji Bałkanistyki poznańskiego oddziału PAN i redaktor naczelna pisma „Balcanica Poznaniensa. Acta et Studia”. Autorka wielu publikacji naukowych, współautorka Słownika władców Europ średniowiecznej oraz Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej.