fot.W. Kossak/domena publiczna Sowiński w okopach Woli

Obrona Warszawy, Warszawa (6–8 września 1831) – bitwa pomiędzy polskimi obrońcami Warszawy a wojskami rosyjskimi w czasie powstania listopadowego.

Pod koniec sierpnia większość sił polskich (ok. 60 tys. żołnierzy, 140 dział) była skoncentrowana w Warszawie. Ufortyfikowano ją według projektu generała Klemensa Kołaczkowskiego w 3 liniach obronnych, przede wszystkim jednak od strony wschodniej. Armia feldmarszałka Iwana Paskiewicza (77 tys. bagnetów i szabel, 390 dział) przeprawiła się przez dolną Wisłę pod Osiekiem i główny szturm na stolicę zbuntowanej Polski przypuściła od zachodu. Atak był zaskakujący, a polski opór – zdaniem Wacława Tokarza – generalnie „bardzo miękki”.

Przełamawszy bohaterską obronę reduty Wolskiej (generał Józef Sowiński), Rosjanie utorowali sobie drogę w głąb miasta. W tej sytuacji polskie dowództwo, zmienione wprawdzie podczas obrony – generała Jana Krukowieckiego zastąpił generał Kazimierz Małachowski – ale od dawna pozbawione ducha walki, podpisało honorową kapitulację. Większość sił polskich opuściła stolicę i pomaszerowała w stronę Modlina, jednak ok. 5200 żołnierzy, oficerów i generałów pozostało w Warszawie, oddając się dobrowolnie w rosyjską niewolę. Operacja zdobycia Warszawy przeszła do historii sztuki wojennej jako „manewr paskiewiczowski”.

Autor hasła:

Prof. dr hab. Tomasz Gąsowski – historyk, specjalista z zakresu dziejów politycznych, społecznych i militarnych ziem polskich w XIX stuleciu. Pracuje w Instytucie Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz w Akademii Ignatianum. Autor rozprawy habilitacyjnej „Między gettem a światem. Dylematy ideowe Żydów galicyjskich na przełomie XIX i XX wieku”, a także takich publikacji jak „Pod sztandarami Orła Białego” czy „Ziemie polskie w latach wielkiej wojny”. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej Bitwy polskie. Leksykon (Wydawnictwo Znak 1999) przygotowanej przez wykładowców Uniwersytetu Jagiellońskiego: Tomasza Gąsowskiego, Jerzego Ronikiera, Piotra Wróbla i Zdzisława Zblewskiego. Zdanie wprowadzające pochodzi od redakcji.

Nasze publikacje o powstaniu listopadowym: