Najważniejsze rocznice

fot.domena publiczna Uczestnicy protestów początkowo zgłaszali roszczenia ekonomiczne, ale wkrótce tłumnie ruszyli na Urząd Bezpieczeństwa Publicznego.

28 czerwca 1956 roku w Poznaniu miał miejsce pierwszy w PRL strajk generalny. Wystąpienia robotnicze zostały krwawo stłumione przez wojsko i milicję. Po stronie protestujących zginęło 49 osób.

Strajk rozpoczął się w zakładzie Hipolit Cegielski Poznań. Na część jego załogi przez trzy lata niesłusznie nakładano podatek od więcej zarabiających. Sprawa dotarła do władz centralnych – 26 czerwca w Warszawie odbyły się negocjacje delegatów pracowników z udziałem przedstawicieli Ministerstwa Przemysłu Maszynowego i Centralnej Rady Związków Zawodowych. 27 czerwca ministerstwo wycofało się jednak z podjętych zobowiązań.

Odpowiedzią pracowników HCP był ogłoszony następnego dnia strajk, do którego dołączyły się także inne zakłady. Początkowo miał on charakter pokojowy, jednak już o godzinie 10.00 Biuro Polityczne KC PZPR podjęło decyzję o użyciu przeciwko demonstrującym oddziałów wojska. Wydano również rozkaz użycia broni przeciwko „prowokatorom”.

Decyzja o użyciu wojska zradykalizowała nastroje protestujących. Ruszyli oni pod więzienie, prokuraturę i sąd. Z opanowanych budynków wyrzucano akta, które następnie palono. Część tłumu udała się również pod gmach Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Co więcej, uwolniono więźniów obozu NKWD i UB w Mrowinie.

Walki uliczne trwały w niektórych rejonach miasta nawet do 30 czerwca. 29 czerwca premier Józef Cyrankiewicz wygłosił przemówienie, w którym nawiązał do wypadków poznańskich i zaznaczył, że „każdy prowokator czy szaleniec, który odważy się podnieść rękę przeciw władzy ludowej, niech będzie pewny, że mu tę rękę władza ludowa odrąbie”.

28 czerwca 1945 roku w Warszawie powstał Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (TRJN), którego skład został wynegocjowany 17–21 czerwca 1945 podczas tzw. konferencji moskiewskiej z udziałem przedstawicieli trzech mocarstw koalicji antyhitlerowskiej. Na czele TRJN stanął Edward Osóbka-Morawski, a 17 spośród 21 tek w tym gabinecie uzyskali komuniści lub ich współpracownicy. Wśród czterech ministrów nie związanych z komunistami największa rola przypadła Stanisławowi Mikołajczykowi, który objął funkcję drugiego wicepremiera oraz ministra rolnictwa i reformy rolnej.

5 lipca 1945 Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej został uznany przez Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone. Państwa te jednocześnie wycofały swoje uznanie dla rządu polskiego na uchodźstwie, z Tomaszem Arciszewskim na czele (notka autorstwa dr. hab. Zdzisława Zblewskiego).