fot.domena publiczna Wizerunek Jerzego z 1429 roku.
Jerzy (Đorđe) Branković (ur. ok. 1375, zm. 24 XII 1456) – despota serbski w latach 1427–1456. Syn możnowładcy serbskiego Vuka Brankovicia i Mary, córki księcia Łazarza Hrebeljanovicia. Był dwukrotnie żonaty: po raz pierwszy – z nieznaną z imienia siostrą cesarza Trapezuntu Jana IV Komnena, z którą miał córkę Marę (od 1435 małżonkę Murada II), po raz drugi – z córką Teodora Kantakuzena, Ireną, z którą miał czterech synów: Teodora, Grzegorza, Stefana (despotę, 1458–1459) i Łazarza (despotę, 1456–1458) oraz córkę Katarzynę (od 1433 małżonkę Ulricha Celejskiego).
W 1402 roku jako podległy Turkom możnowładca serbski brał udział w bitwie pod Ankarą. Wkrótce znalazł się w konflikcie z wujem – despotą Stefanem Lazareviciem i sprzymierzył się przeciw niemu z sułtanem Sulejmanem. Wprawdzie natychmiast został pokonany (21 XI 1402) pod Tripolem, jednak do ugody doszło dopiero w 1412 roku. Szybko stał się jednym z najbliższych współpracowników Stefana, desygnowanym na jego następcę.
W 1427 roku objął rządy w Serbii, a w 1429 roku uzyskał od cesarza bizantyńskiego Jana VIII oznaki godności despoty. Poczałkowo kontynuował politykę ścisłej współpracy z Węgrami i zgodnie z umową zawartą w 1426 roku przez Stefana oddał im Belgrad i kilka innych twierdz, otrzymując w zamian liczne posiadłości na Węgrzech. Wobec utraty Belgradu wybudował nową twierdzę, Smederevo, do której przeniósł swą stolicę. Nacisk turecki starał się uspokoić środkami dyplomatycznymi i ręką swej córki. Odmówił jednak pomocy wojskowej przeciw Węgrom, jak również osobistego stawienia się na dworze sułtana.
W 1438 roku Turcy zajęli Borač, Ostrovicę i monaster Ravanicę. W roku następnym Murad II osobiście poprowadził wyprawę na Smederevo. Despota udał się na Węgry w celu pozyskania pomocy, pozostawiając obronę stolicy swemu synowi Grzegorzowi i szwagrowi Tomie Kantakuzenowi. Po trzymiesięcznym oblężeniu Smederevo padło (18 VIII 1439), nie doczekawszy odsieczy węgierskiej. Niemal cała despotowina znalazła się w rękach tureckich. Podjęta przez króla węgierskiego Albrechta Habsburga próba odbicia jej nie powiodła się, a Albrecht zmarł w drodze powrotnej.
Wobec wojny domowej na Węgrzech Jerzy udał się do Dubrownika, tymczasem jego synowie Grzegorz i Stefan zostali schwytani przez Turków i oślepieni (8 V 1441), padła też ostatnia twierdza Serbii śródlądowej – Novo Brdo (27 VI 1441). Wobec wojny ofensywnej podjętej przez Władysława Jagiellończyka i Jana Hunyadyego (1443/1444) przyłączył się do nich, mimo iż związany był z przeciwnym obozem politycznym na Węgrzech.
Po przerwaniu kampanii pośredniczył w węgiersko-tureckich rozmowach pokojowych i zdołał wynegocjować dla siebie zwrot państwa i wypuszczenie oślepionych synów. Toteż zdecydowanie przeciwstawił się zerwaniu pokoju przez Węgry i zawarł separatystyczny pokój z Turcją (15 VIII 1444), dzięki czemu objął ponownie rządy w Serbii i nie przepuścił przez jej terytorium wojsk krzyżowców maszerujących pod Warnę. Nie przyłączył się też do wojsk Hunyadyego w kampanii roku 1448, a po jego klęsce na Kosowym Polu uwięził go i wypuścił dopiero za wysokim okupem.
Jako lennik turecki wysłał w 1453 roku oddział żołnierzy sułtanowi Mehmedowi II maszerującemu na Konstantynopol. Mimo to w 1454 roku Turcy zajęli Borač i Ostrovicę, a w 1455 roku Novo Brdo. Dopiero zwycięstwo węgierskie pod Belgradem (22 VII 1456) na krótko zahamowało ekspansję turecką w kierunku Serbii. Wkrótce potem stary despota zmarł. Władca ten w polskiej i węgierskiej tradycji dość krytycznie oceniany, podejmował działania kontrowersyjne, dzięki nim jednak udało mu się zachować państwo serbskie.
Literatura: M. Spremić, Despota serbski Jerzy Branković i bitwa pod Warną 1444 roku, „Balcanica Posnaniensia”, VIII, 1997, s. 39–50.