Najważniejsze rocznice

fot.domena publiczna Manifest, ogłoszony z datą 22 lipca, choć rzekomo powstały w Chełmie, w rzeczywistości powstał w Moskwie.

22 lipca 1944 roku w Chełmie rzekomo ogłoszono manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Informację o wydaniu dokumentu oraz utworzeniu PKWN dzień wcześniej podało 21 lipca moskiewskie radio.

W rzeczywistości Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, na którego czele stanął Edward Osóbka-Morawski, powstał 20 lipca w Moskwie. Wniosek w sprawie powołania ciała pełniącego funkcje tymczasowego polskiego rządu wysunął Osóbka-Morawski (w imieniu delegacji Krajowej Rady Narodowej) oraz Wanda Wasilewska, reprezentująca Związek Patriotów Polskich. Kłamstwo dotyczące daty i miejsca powstania miało na celu wzbudzenie większego społecznego zaufania do nowej instytucji.

Manifest PKWN za jedyne legalne źródło władzy w Polsce uznawał Krajową Radę Narodową. Uznając konstytucję kwietniową za bezprawną, członkowie Komitetu oparli się na konstytucji marcowej z 1921 roku. Dokument zapowiadał walkę o przesunięcie zachodnich granic Polski aż po Odrę; ziemie na wschodzie planowano podzielić według klucza narodowego. Przewidywano także reformę rolną i inne reformy społeczno-gospodarcze.

Dzień rzekomego uchwalenia Manifestu w czasach PRL obchodzono jako święto państwowe.

22 lipca 1952 roku Sejm uchwalił konstytucję (tzw. lipcową), która wprowadzała m.in. nową nazwę państwa: Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL). Nowa ustawa zasadnicza zastąpiła obowiązującą od lutego 1947 tzw. małą konstytucję. W konstytucji lipcowej zawarto szeroki katalog praw i swobód obywatelskich, które miały jednak charakter deklaratywny i w późniejszym okresie nie były respektowane przez ekipę rządzącą.

Wprowadzając zasadę „demokracji ludowej” (władza należy do „ludu pracującego miast i wsi”), w nowej konstytucji do najważniejszych organów władzy zaliczono Sejm (formalnie wybierany w wyborach powszechnych, tajnych, równych i bezpośrednich), Radę Państwa, rady narodowe (działające w terenie) oraz Radę Ministrów. W praktyce jednak organy te odgrywały w PRL-u rolę drugorzędną, a najważniejsze decyzje polityczne zapadały zazwyczaj w ­Białym Domu, czyli w siedzibie Komitetu Centralnego PZPR (notka autorstwa dr. hab. Zdzisława Zblewskiego).