fot.domena publiczna Fryderyk I Barbarossa (fot. domena publiczna)
Fryderyk I Barbarossa (Rudobrody) (ur. po 1122, zm. 10 VI 1190 w rzece Salef w Azji Mniejszej) – król Niemiec od 1152 r., cesarz od 1155 r. Syn Fryderyka II, księcia Szwabii, i Judyty z rodu Welfów; posiadał liczne potomstwo, m.in. Henryka VI, Fryderyka księcia Szwabii (zm. 1191) i Filipa Szwabskiego. Pochowany w Tarsus.
W 1146 r. przejął po ciężko chorym ojcu księstwo Szwabii. Wziął udział w drugiej wyprawie krzyżowej. Wybierając wyznaczonego przez Konrada III na następcę Fryderyka na króla w 1152 r., książęta widzieli w nim osobę mogącą pogodzić interesy dwóch dominujących rodów: Welfów z tytułu pokrewieństwa ze strony matki oraz Staufów. Mądra polityka Fryderyka doprowadziła na zjeździe Rzeszy w Goslarze w 1154 r. do długotrwałego pokoju między nimi.
W 1153 r. ułożono stosunki cesarsko-papieskie traktatem w Konstancy, w którym m.in. obie strony sprzymierzyły się przeciw Normanom. Papież zobowiązał się do udzielenia Fryderykowi korony cesarskiej i do ekskomuniki ewentualnych jego wrogów. Unieważniono też bezdzietne małżeństwo Fryderyka. Podczas pierwszej wyprawy włoskiej w latach 1154-1155 Fryderyk został koronowany na cesarza i ściślej związał Włochy z Rzeszą, regulując m.in. stosunki lenne z miastami włoskimi. Małżeństwo w 1156 r. poddało jego władzy górną Burgundię i Prowansję.
Chcąc załagodzić spór miedzy Babenbergami a Welfami o Bawarię, Fryderyk wydał w 1156 r. privilegium minus, w którym Babenbergowie otrzymali nieograniczone prawo dziedziczenia księstwa Austrii, a regalia królewskie zostały tam silnie uszczuplone. Przywilej ten wyznaczał nowy kierunek w przekształcaniu dawnych księstw plemiennych we władztwa terytorialne. Podobnie jak Konrad III, Fryderyk znacznie rozszerzył posiadłości Staufów.
Zabiegi Agnieszki z Babenbergów, żony Władysława Wygnańca, doprowadziły do bezpośredniej interwencji Fryderyka w sprawy Polski w 1157 r. Książęta polscy nie odważyli się stawić czoła cesarskiej wyprawie i Bolesław Kędzierzawy złożył hołd pokoju w Krzyszkowie oraz daninę pieniężną, ale pozostałych zobowiązań nie wypełnił.
Program polityczny Fryderyka zakładał restytucję Rzeszy i regaliów w dawnym kształcie. Ożywienie zainteresowań prawem rzymskim przyniosło doniosłe zmiany w koncepcjach prawno-usțrojowych i politycznych. W otoczeniu Fryderyka zmieniła się koncepcja relacji miedzy władzą świecką (imperium) a duchowną (sacerdotium), które traktowane są jako równoprawne. Papiestwo nadal obstawało przy dominacji władzy duchownej. Druga wyprawa włoska zaczęła się proklamowaniem w 1158 r. na Polach Ronkalijskich restytucji regaliów królewskich we Włoszech.
Komuny miejskie, na czele z Mediolanem, które szczególnie zostały dotknięte przez prawa ronkalijskie, wznieciły powstanie antycesarskie. Działania Fryderyka we Włoszech utrudniała schizma po podwójnym wyborze papieży, Aleksandra III i Wiktora IV, której cesarzowi nie udało się przezwyciężyć.
W 1165 r. doszło do przymierza między Fryderykiem a królem Anglii Henrykiem II, który w konstytucjach klaredońskich ograniczył prawa Kościoła angielskiego. Po zdziesiątkowaniu w Rzymie wojsk niemieckich przez malarię podczas czwartej wyprawy włoskiej w 1167 r. oraz po powstaniu związku miast lombardzkich legła w gruzach polityka podporządkowania Włoch Fryderykowi. W ciągu następnych lat Fryderyk skupił się na umacnianiu władzy królewskiej w Niemczech, głównie przez rozbudowę posiadłości Staufów. W 1174 r. powrócił do spraw włoskich, wyprawiając się po raz piąty do Włoch, gdzie przez dwa lata toczył ciężkie boje z miastami lombardzkimi. Pokój wenecki z 1177 r. kończył konflikt cesarza z papiestwem i komunami miejskimi.
Gdy niezadowoleni z dominującej pozycji Henryka Lwa książęta sascy pozwali go przed sąd Rzeszy, a Henryk się nie stawił, Fryderyk doprowadził do odebrania mu za felonię, tj. zdradę, księstw Saksonii i Bawarii, które zostały rozdane między wasali. Upadek Henryka Lwa oznaczał głęboki przełom w ustroju Rzeszy – likwidację księstw plemiennych oraz ich terytorializację. Wykształcił się wówczas stan książąt Rzeszy, czyli bezpośrednich wasali króla. Proces ten dotyczył również duchownych. Biskup Würzburga otrzymał w 1168 r. pełnię władzy książęcej w swojej diecezji. Książę Pomorza Zachodniego, Bogusław, za pomoc w walce z Henrykiem Lwem został wyniesiony do rangi księcia Rzeszy. Będąc u szczytu powodzenia, Fryderyk zawarł z komunami lombardzkimi pokój w Konstancy w 1183 r., na mocy którego część regaliów przekazano komunom, a cześć musiały one wykupić.
Podczas szóstej wyprawy, której jednym z celów była koronacja cesarska jego syna, Henryka VI, przewidzianego na następcę i zawiadującego sprawami włoskimi w imieniu ojca, nastąpiła zmiana polityki wobec Normanów, z którymi Fryderyk zawarł pokój potwierdzony w 1186 r. małżeństwem Henryka z Konstancją, córką króla Sycylii Rogera II. Zdobycie Jerozolimy przez Saladyna w 1187 r. głęboko poruszyło Fryderyka. Poczuł się zobowiązany, jako cesarz chrześcijański, stanąć na czele nowej krucjaty, którą zwołano dopiero na 1189 r., gdyż chciał mieć czas na ułożenie wewnętrznych spraw w Niemczech. Dobrze przygotowana wyprawa, zarówno od strony politycznej jak i militarnej, dotarła przez Węgry do Bizancjum, gdzie przezimowano. Podczas przemarszu przez Azję Mniejszą w 1190 r. cesarz przypadkowo utopił się w rzece. Fryderyk, któremu we Włoszech z powodu jasnorudych włosów nadano przydomek „Barbarossa”, był już dla współczesnych wcieleniem ideałów rycerskich.
Literatura:
- E.W. Wies, Fryderyk Barbarossa. Mit i rzeczywistość, Warszawa 1996.