Blokada Leningradu stała się jednym z symboli II wojny światowej. Nic dziwnego, że przez ostatnie dziesięciolecia doczekała się pokaźnej literatury. Teraz do polskich księgarń trafia „Leningrad. Dzienniki z oblężonego miasta”. Czy wnosi coś nowego?

Oblężenie nazwanego na cześć Lenina miasta nad Newą trwało 872 dni. W jego trakcie mieszkańcom towarzyszył wszechobecny głód. Sprawiał, że w ludziach odzywały się najbardziej pierwotne instynkty, a zdobycie pożywienia stawało się prawdziwą walką o przetrwanie.

Wśród setek tysięcy balansujących na granicy życia i śmierci mieszkańców radzieckiej metropolii byli i tacy, którzy znajdowali czas na dokumentowanie tego, co rozgrywało się w ich otoczeniu. Opisywali także zmiany, jakie zachodziły w nich samych. Właśnie ich dzienniki –  w większości wcześniej niepublikowane – zbadała wykładowczyni Uniwersytetu Berkeley, profesorka Alexis Peri.

Skrupulatna praca zaowocowała bardzo osobistym i zróżnicowanym spojrzeniem na to co działo się z – jak sami się nazywali – błokadnikami. Autorka skupia się na tym, jak mieszkańcy oblężonego miasta postrzegali samych siebie, jak wyglądały ich relacje rodzinne i sąsiedzkie czy jak rodzili sobie z wyzwaniami dnia codziennego.

Co szczególnie istotne, mamy tutaj przekrój przez niemal wszystkie grupy społeczne i wiekowe. Dzieje się tak dlatego, że wśród pamiętnikarzy znalazły się zarówno osoby dorosłe, jak i nastolatkowie, niemal całkowicie zależni od swoich rodziców i opiekunów. Dzienniki pisali członkowie partii, pracownicy uczelni, artyści, przedstawiciele wolnych zawodów, ale również szeregowi robotnicy fabryczni. Z tych różnorodnych zapisków Peri buduje spójną narrację.

W efekcie z kart książki wyłania się sugestywny obraz niewyobrażalnej tragedii, która spotkała leningradczyków. Publikacja w doskonały sposób pokazuje proces dehumanizacji, jaki zachodził w autorach dzienników. Jak na dłoni widzimy rozpad więzi międzyludzkich w momencie, gdy zdobycie kawałka chleba oznaczało być albo nie być.

fot.RIA Novosti archive/ Boris Kudoyarov / CC-BY-SA 3.0 W wyniku niemieckich bombardowań wielu mieszkańców straciło dach nad głową.

Właśnie w tym tkwi siła książki. Autorka przedstawia mikrohistorie konkretnych ludzi. Wraz z nią śledzimy ich przemianę, zarówno psychiczną, jak i fizyczną. Wielu z bohaterów „Leningradu” w najdrobniejszych szczegółach opisuje, jak brak jedzenia wpływa na ludzkie ciało, które traci wszelkie cechy indywidualne. Inni z kolei skupiają się bardziej na sferze psychologicznej i problemach z rozróżnieniem tego, co prawdziwe, od tego, co nierealne.

Skupienie na konkretnych ludziach przełożyło się na to, że książki w żadnym razie nie wolno traktować jako całościowego opisu 872 dni oblężenia Leningradu. Autorka zresztą wcale nie stawiała sobie takiego celu. Większość z wykorzystywanych przez nią zapisków urywa się wiosną 1942 roku, kiedy to znaczna część pamiętnikarzy została ewakuowana z miasta.

Należy też podkreślić, że Peri bardzo wiele miejsca poświęca motywacjom, jakie skłoniły jej bohaterów do pisania dzienników. W efekcie „Leningrad. Dzienniki z oblężonego miasta” nie jest na pewno książką dla każdego. Zdecydowanie jest to publikacja dla tych, którzy już znają historię oblężenia, ale chcieliby jeszcze lepiej poznać przeżycia i przemyślenia mieszkańców miasta w obliczu tragedii, która ich spotkała.

Myślę również, że będzie to interesująca lektura dla czytelników zainteresowanych tym, jak człowiek reaguje w sytuacjach, gdy jego człowieczeństwo zostaje wystawione na ekstremalną próbę. Moim zdaniem właśnie tutaj tkwi jej największa siła. Zmusza bowiem do ciągłego zastanawiania się, co my zrobilibyśmy w podobnych okolicznościach.

Plusy

• wykorzystanie wcześniej niepublikowanych dzienników
• bardzo interesująca analiza tego, jak głód wpływa na człowieka i relacje międzyludzkie

Minusy

• brak

Zgrzyty

• książka skupia się w większości na kilku pierwszych miesiącach oblężenia

Metryczka

Autor: Peri Alexis
Tytuł: „Leningrad. Dzienniki z oblężonego miasta”
Tłumacz: Grzegorz Siwek
Wydawca: Znak Horyzont
Oprawa: twarda
Liczba stron: 480
Rok wydania: 2019

Horror oblężenia Leningradu oczami jego mieszkańców:

Alexis Peri

Leningrad. Dzienniki z oblężonego miasta

900 dni piekła Wrzesień 1941 roku. Wehrmacht staje u bram Leningradu. Odcięte od świata miasto czeka 29 miesięcy walki o przetrwanie. Przegra ją prawie milion cywilnych mieszkańców.k „Moje ręce i nogi ledwie słuchają poleceń mózgu. (…) Z powodu zimna już po przejściu krótkiego odcinka kończyny odmawiają posłuszeństwa.” Aleksandra Lubowskaja „(…) nic nikogo nie rusza. Kiedy któraś powiada, że jej mąż umiera, a dzieci leżą opuchnięte, inna odpowiada na to, że jej maż już zmarł, tak jak dwoje z trojga jej …

Sklep	Format	Zwykła cena	Cena dla naszych czytelników
paskarz.pl		59.90 zł	32.95 zł idź do sklepu »