Malkolm III Canmore (ur. ok. 1031, zm. 13 XI 1093 pod Alnwick) – król Szkocji od 1058 roku. Syn Dunkana I, króla Szkocji, i nieznanej z imienia kuzynki Siwarda, jarla Northumbrii. Ok. 1059 roku ożenił się z Ingeborgą, córką Thorfinna, jarla z Orkadów, z którą miał syna Dunkana II (ok. 1060–1094), od 1094 roku króla Szkocji. Jego druga żona, św. Małgorzata (ok. 1045–1093), urodziła mu sześciu synów, m.in. Edgara (ok. 1074–1107), od 1097 roku króla Szkocji, Aleksandra I (ok. 1080–1124), od 1107 roku króla Szkocji, i Dawida I Świętego (ok. 1084–1153), od 1124 roku króla Szkocji, oraz dwie córki, m.in. Edytę (Matyldę) (1079–1118), wydaną w 1100 roku za Henryka I, króla Anglii. Pochowany w klasztorze benedyktyńskim w Dunfermline.

Po śmierci ojca (1040) został wypędzony do Anglii. Wychowywał się na dworze króla Edwarda Wyznawcy. Koronę szkocką uzyskał dzięki angielskiej pomocy wojskowej, po pokonaniu i zabiciu dwóch królów: Makbeta (1057) i Lulacha (1058). Utrzymywał przyjazne stosunki z wikingami. W 1061 roku najechał Northumbrię, a w 1066 roku wspierał zbrojnie króla Norwegii Haralda III Srogiego, który wmieszał się do rywalizacji o koronę angielską.

Po klęsce wojsk anglosaskich pod Hastings i podboju Anglii przez Wilhelma Zdobywcę, przyjmował do Szkocji uczestników antynormańskich powstań. Na jego dworze znalazł schronienie anglosaski królewicz Edgar Zesłaniec, wnuk króla Anglii Edmunda II Żelaznobokiego. Pretendent do tronu Anglii został wkrótce szwagrem Malkolma, który po śmierci Ingeborgi (1069) ożenił się w 1070 roku z siostrą Edgara, Małgorzatą.

Małżeństwo to doprowadziło do zasadniczego zwrotu w polityce wewnętrznej. Wykształcona i pobożna królowa przyczyniła się do anglicyzacji południowej części Szkocji i osłabienia tradycyjnego nurtu chrześcijaństwa celtyckiego. Dzięki jej staraniom wprowadzono obrządek rzymski, celibat duchowieństwa, świętowanie niedzieli, zakładano kościoły i klasztory (m.in. klasztor benedyktyński w Dunfermline).

Malkolm prowadził wojny z normańskimi władcami Anglii. Podczas najazdu Wilhelma Zdobywcy na Szkocję (1072) złożył hołd królowi angielskiemu w Abernethy niedaleko Perth. Nie przeszkodziło to Malkolmowi najechać kilka lat później (1079) północną Anglię. Po śmierci Wilhelma Zdobywcy rozpoczął nową wojnę i zaatakował Northumbrię (1091). W 1092 roku w walkach z królem Anglii Wilhelmem II Rudym utracił okręg Carlisle. W 1093 roku najechał ponownie Northumbrię, gdzie zginął wraz z synem Edwardem w zasadzce urządzonej pod Alnwick. Był założycielem dynastii Canmore, która panowała w Szkocji przez dwa stulecia (wymarła w linii męskiej na królu Aleksandrze III, zm. 1286).

Autor hasła:

Andrzej Kamieński – doktor habilitowany, historyk specjalizujący się w historii nowożytnej, związany z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk. Autor wielu publikacji poświęconych m. in. dynastii Hohenzollernów. Współautor „Słownika władców Europ średniowiecznej”, „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej” oraz „Słownika władców polskich”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.