fot.domena publiczna Kawaleria rosyjska w XIX wieku.

Bitwa pod Żelazną (25 sierpnia 1863) –  bitwa pomiędzy oddziałami polskimi a wojskami rosyjskimi podczas powstania styczniowego.

Operujący w klinie Bugu i Wisły oddział Ludwika Żychlińskiego, liczący ok. 1000 powstańców, z których jednak 300 nie posiadało broni, wzmocniony 350 jeźdźcami „Pawełka” Pawła Gąsowskiego starł się po obu stronach szosy lubelskiej ze znacznymi siłami rosyjskimi (9 rot piechoty, 2 szwadrony kawalerii, sotnia kozaków, 2 armaty) maszerującymi od strony Miłosny. Po kilkugodzinnej, trwającej do zmroku walce, w której ciężko ranny został polski dowódca, lewe skrzydło powstańców, przyparte do Wisły przeprawiło się przez rzekę, a ścigane przez kozaków zmuszone zostało do zakopania broni i rozproszenia. Prawe skrzydło cofnęło się do lasu i po nocnym marszu dołączyło do oddziału majora Adama Andrzeja Zielińskiego.

Straty rosyjskie wyniosły blisko 100 zabitych, w tym 19 oficerów, po stronie polskiej poległo 46 powstańców, a kilkunastu zostało rannych.

Autor hasła:

Prof. dr hab. Tomasz Gąsowski – historyk, specjalista z zakresu dziejów politycznych, społecznych i militarnych ziem polskich w XIX stuleciu. Pracuje w Instytucie Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz w Akademii Ignatianum. Autor rozprawy habilitacyjnej „Między gettem a światem. Dylematy ideowe Żydów galicyjskich na przełomie XIX i XX wieku”, a także takich publikacji jak „Pod sztandarami Orła Białego” czy „Ziemie polskie w latach wielkiej wojny”. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej Bitwy polskie. Leksykon (Wydawnictwo Znak 1999) przygotowanej przez wykładowców Uniwersytetu Jagiellońskiego: Tomasza Gąsowskiego, Jerzego Ronikiera, Piotra Wróbla i Zdzisława Zblewskiego. Zdanie wprowadzające pochodzi od redakcji.

Powstanie styczniowe. Bitwy w sierpniu 1863 roku: