fot.domena publiczna Katarzyna z Opalińskich Leszczyńska (fot. domena publiczna)
Katarzyna Leszczyńska (ur. 13 października 1680 w Poznaniu, zm. 19 marca 1747 w Luneville, we Francji) – królowa Polski, księżna Lotaryngii i Baru, żona Stanisława Leszczyńskiego, jedyne dziecko Jana Karola Opalińskiego, kasztelana poznańskiego, i Zofii Anny Czarnkowskiej, córki Adama Uriela, starosty międzyrzeckiego.
W maju 1698 r. w Krakowie wyszła za mąż za podczaszego koronnego Stanisława Leszczyńskiego, wnosząc mu w posagu ponad 200 osad miejskich i wiejskich. Wielki posag i poparcie drugiego wpływowego rodu wielkopolskiego przyczyniły się do błyskotliwej kariery Leszczyńskiego, od 1699 r. wojewody poznańskiego. Początkowo pożycie małżeńskie było szczęśliwe i spokojne. 25 maja 1699 r. urodziła córkę Annę, a 23 czerwca 1703 r. drugą córkę Marię, która została później królową Francji.
Całe swe życie podporządkowała dzieleniu burzliwych losów męża, przeżywając długie okresy rozłąki, odbywając ustawiczne podróże krajowe i zagraniczne. Zaangażowanie Leszczyńskiego w politykę antysaską i uzyskanie protekcji szwedzkiej doprowadziło do wyniesienia go na tron polski: 4 października 1705 r. odbyła się w Warszawie w kolegiacie św. Jana koronacja Stanisława i Katarzyny na króla i królową Polski. Przez następne dwa lata przemierzała Polskę, nieraz pod groźbą schwytania przez operujące w pobliżu oddziały sasko – rosyjskie. Prowadziła rozmowy z magnatami, których usiłowała zjednać i skupić wokół męża. Z powodu niepewnej sytuacji w Polsce opuściła na początku 1708 r. ziemie Rzeczypospolitej, jak się później okazało na zawsze. W latach 1708-1711 przebywała na Pomorzu Zachodnim, w części należącej do Szwecji – w Szczecinie i Stralsundzie. W 1711 r. przeniosła się do Szwecji i rezydowała przez 3 lata w Kristianstad.
Okres rozłąki z mężem zakończył się w 1714 r., gdy para wygnańców zamieszkała wspólnie w księstwie Dwóch Mostów (Zweibrücken) w Nadrenii, ofiarowanym Leszczyńskiemu przez króla Szwecji Karola XII. Po czteroletnim pobycie w tym księstwie aż do 1725 r. para tułaczy przebywała w Alzacji, w Wissemburgu, utrzymując się ze skromnych i rzadkich zasiłków francuskich i szwedzkich. Poprawę sytuacji przyniósł ślub córki Katarzyny i Stanisława – Marii z królem Francji Ludwikiem XV (5 września 1725). Jako teściowie monarchy francuskiego osiedli w zamku w Chambord, ciągle nie tracąc nadziei na powrót do Polski. W 1733 r., po ogłoszeniu w Polsce bezkrólewia po śmierci Augusta II, Katarzyna została ponownie opuszczona przez męża, który udał się w sekretną podróż na elekcję do Warszawy. W czasie paroletniej nieobecności Stanisława śledziła pilnie jego losy i wraz z córką Marią zabiegła na dworze francuskim o pomoc dla niego. W 1737 r. zamieszkała z mężem w księstwie Lotaryngii i Baru, przyznanym im w nominalne panowanie. Pożycie małżeńskie nie układało się w tym czasie najlepiej, o czym świadczą liczne, krótkotrwałe romanse byłego króla Polski. Przedwczesna śmierć ukochanej córki Anny (20 marca 1717), ustawiczne przeprowadzki i tęsknota za krajem zmieniły usposobienie Katarzyny, która stała się zgorzkniała i melancholijna. Pochowana została w kościele Notre-Dame-de-Bon-Secours (Matki Bożej Miłosiernej) w Nancy, głównym mieście Lotaryngii.