Kanut I Wielki (duń. Knud; ur. ok. 997, zm. 12 XI 1035 w Shaftesbury, Anglia) – król Anglii od 1016 roku, Danii od 1018 roku i Norwegii od 1028 roku. Syn Swena I Widłobrodego, króla Danii, i Sygrydy (Świętosławy), córki księcia polskiego Mieszka I. Z nieformalnego związku z Elfgifu, córką Elfhelma, wielmoży z Northumbrii, miał dwu synów: Swena (zm. ok. 1036), w latach 1030–1035 króla Norwegii (wspólnie z ojcem), i Haralda I Zająconogiego (1016–1040), od 1035 roku króla Anglii.

Z małżeństwa z Emmą (zm. 1052), córką Ryszarda I, księcia Normandii, miał syna Hardekanuta (ok. 1019–1042), od 1035 roku króla Danii, a od 1040 roku także Anglii, oraz córkę Gunhildę (Kunegundę) (zm. 1038), wydaną za syna cesarza Konrada II, przyszłego Henryka III. Pochowany w klasztorze Old Minster w Winchesterze.

W latach 1013–1014 towarzyszył ojcu w wyprawie na Anglię. Po śmierci Swena I Widłobrodego i odzyskaniu tronu angielskiego przez króla Ethelreda II (1014) opuścił wyspę i wrócił do Danii. W 1014 roku wraz z bratem Haraldem II, królem duńskim, udał się do Polski po matkę, Sygryde (Świętosławę), która przebywała tutaj na wygnaniu. Latem 1015 roku rozpoczął podbój Anglii. Anglosasi stawili jego wojskom zacięty opór, m.in. w kwietniu 1016 r. odparli armię duńską pod Londynem.

Dopiero śmierć króla Ethelreda II (23 IV 1016), i jego następcy, Edmunda II Żelaznobokiego (30 XI 1016), ułatwiła Kanutowi zadanie. Późną jesienią 1016 roku opanował całą Anglię i ogłoszony został jej królem. Umocnił swoją władzę w całym królestwie. Skazał na wygnanie członków anglosaskiej rodziny panującej, wymordował opozycyjnie usposobionych wielmożów, zrównał w prawach Anglosasów i Duńczyków.

31 lipca 1017 roku ożenił się z Emmą, wdową po królu Ethelredzie II. W 1018 roku po śmierci brata objął tron duński. W latach 1019–1020 i w 1022 roku wyprawiał się na Słowian (na Obodrytów lub na Pomorze, które było pod władzą polską). Jego rządy przyspieszyły proces chrystianizacji Danii. Był fundatorem kościołów i klasztorów. Popierał w Anglii reformę kluniacką.

Najazdy Szwedów i Norwegów na Danię skłoniły go do zacieśnienia związków z cesarstwem. Wiosną 1027 roku odbył w tym celu pielgrzymkę do Rzymu i uczestniczył w koronacji cesarza Konrada II. W zamian za przymierze z Konradem II (skierowane być może przeciw Polsce) uzyskał od cesarza potwierdzenie południowych granic Danii. W 1028 roku opanował Norwegię i wypędził jej króla, Olafa II. Podporządkował sobie także południową cześć Szwecji. W 1031 roku zorganizował wyprawę do Szkocji i zhołdował króla szkockiego Malkolma II.

Przebywał głównie w Anglii. Rządy w pozostałych częściach tzw. imperium Morza Północnego sprawował przy pomocy namiestników. Norwegią zarządzał w jego imieniu od 1028 roku jarl Haakon Eriksson, a następnie (od 1030) naturalny syn Kanuta, Swen. Namiestnikiem Danii był przez wiele lat jego szwagier, jarl Ulf. Imperium Kanuta uległo rozpadowi wkrótce po jego śmierci.

Autor hasła:

Andrzej Kamieński – doktor habilitowany, historyk specjalizujący się w historii nowożytnej, związany z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk. Autor wielu publikacji poświęconych m. in. dynastii Hohenzollernów. Współautor „Słownika władców Europ średniowiecznej”, „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej” oraz „Słownika władców polskich”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.