Twoja Historia

Portal dla tych, którzy wierzą, że przeszłość ma znaczenie. I że historia to sztuka dyskusji, a nie propagandy.

Kałojan (car bułgarski 1197–1207)

Pomnik Kałojana w Warnie.

fot.Svik/CC BY-SA 3.0 Pomnik Kałojana w Warnie.

Kałojan (ur. ok. 1168–1169, zm. X 1207 pod Tessaloniką) – car bułgarski od 1197 roku. Żonaty z nieznaną bliżej Kumanką, miał syna Witlema i córkę. Najmłodszy spośród trzech braci Asenów, którzy w 1185 roku wywołali powstanie przeciw Bizancjum i doprowadzili do restauracji państwa bułgarskiego; nie odgrywał takiej roli w powstaniu, jak jego bracia Asen i Piotr.

Po zawarciu przez nich pokoju z Bizancjum w Łoweczu w 1188 roku został oddany Bizantyńczykom jako zakładnik. Rychło jednak uciekł z bizantyńskiej niewoli. Po zamordowaniu przez opozycję jego braci objął w 1197 roku tron bułgarski. Wobec podjęcia przeciw niemu wyprawy przez Bizancjum, zdołał przeciągnąć na swą stronę dotychczasowych sojuszników cesarza Aleksego III – lokalnych możnowładców Iwanka i Dobromira Chryza. Choć jego sprzymierzeńcy zostali przez Bizantyńczyków pokonani, Kałojan wraz z oddziałami kumańskimi zajął część Tracji, Warnę oraz część wybrzeża czarnomorskiego na południe od niej (1201).

Wykorzystując zaangażowanie Kałojana na południu, król węgierski Emeryk zajął – należące wówczas do Bułgarii – Belgrad i Braničevo oraz serbski Nisz. Pokój z Bizancjum umożliwił władcy bułgarskiemu odzyskanie tych posiadłości (przed 11 VI 1203).

Ponieważ tytuł carski Kałojana nie był w Europie powszechnie uznawany, a najsilniejszą pozycję na Bałkanach mieli wówczas łacinnicy (Węgry, Wenecja, wojska IV krucjaty), władca bułgarski zwrócił się do papieża Innocentego III z prośbą o przyznanie mu tytułu carskiego, metropolicie tyrnowskiemu zaś – godności patriarchy, w zamian za unię kościelną z Rzymem. Jednak nadzieje Kałojana nie zostały w pełni spełnione, albowiem papież przyznał mu jedynie tytuł i insygnia władzy króla (koronacja 8 XI 1204), a metropolicie – godność prymasa.

Nie polepszyły się też jego stosunki z Węgrami, znacznie natomiast pogorszyły z krzyżowcami, którzy tymczasem zdobyli Konstantynopol, tworząc tam cesarstwo łacińskie (13 IV 1204). Cesarz łaciński Baldwin uważał ziemie posiadane przez Kałojana za swoje terytorium, a jego za swego wasala. Władca bułgarski sprzymierzył się więc z powstańcami greckimi, niezadowolonymi z panowania łacinników. W bitwie pod Adrianopolem (14 IV 1205) pokonał ich wojska, biorąc do niewoli samego cesarza Baldwina I. Następnie podjął marsz w kierunku Tessaloniki, zajmując Seres, Werreię, Ochrydę, w drodze powrotnej natomiast – Filipopol (Płowdiw).

Działania wojenne przeciw kolejnemu cesarzowi łacińskiemu, Henrykowi, trwały przez cały rok 1206, w którym car zdobył Didymotykę. W 1207 roku podjął ponowny pochód przeciw królowi Tessaloniki, Bonifacemu z Montferratu, którego armia została pokonana pod Mosinopolem, a sam Bonifacy zginął (4 IX 1207). Wkrótce, w trakcie oblężenia Tessaloniki, Kałojan został zamordowany przez swojego wodza, Manastyra.

Autor hasła:

Ilona Czamańska – profesor doktor habilitowana, historyczka i bałkanistka związana z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Przewodnicząca Komisji Bałkanistyki poznańskiego oddziału PAN i redaktor naczelna pisma „Balcanica Poznaniensa. Acta et Studia”. Autorka wielu publikacji naukowych, współautorka Słownika władców Europ średniowiecznej oraz Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.