Najważniejsze rocznice

fot.Stiopa/CC BY-SA 3.0 Na części ziem przejętych w ramach reformy rolnej w 1949 roku utworzono Państwowe Gospodarstwa Rolne. Na zdjęciu PGR w Lewkowie.

6 września 1944 roku Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego wydał dekret w sprawie reformy rolnej. Zapoczątkowane przez niego przekształcenia na wsi polskiej potrwały do 1949 roku.

Reforma była zapowiedziana już przez lipcowy manifest PKWN jako jedno z najważniejszych przedsięwzięć tymczasowego polskiego rządu. Deklarowano tam zwłaszcza przejęcie i podział ziemi po obywatelach III Rzeszy, obywatelach polskich narodowości niemieckiej, zdrajcach ojczyzny i obszarnikach.

Ostatecznie oprócz tego na cele reformy przeznaczono także ziemie stanowiące własność Skarbu Pańsstwa. W przypadku wielkiej własności ziemskiej do podziału przeznaczono majątki o wielkości powyżej 50 hektarów użytków rolnych lub 100 hektarów powierzchni ogólnej. W województwach poznańskim, pomorskim i śląskim reformą objęto tylko majątki o powierzchni ogólnej powyżej 100 hektarów. Co ciekawe, reforma nie obejmowała ziemi należącej do organizacji wyznaniowych, w tym Kościoła katolickiego.

Przejęte majątki trafiały do powołanego przez dekret Państwowego Funduszu Ziemi. Ziemię zamierzano dzielić między chłopów mało- i średniorolnych. Byli właściciele w ramach odszkodowania mogli otrzymać bądź miesięczną rentę, odpowiadającą pensji państwowego urzędnika, bądź własne gospodarstwo (położone poza terenem byłego majątku).

Do końca 1949 roku w ramach reformy rozparcelowano 6,1 miliona hektarów ziemi. Trafiły one do ponad miliona rodzin. Wywłaszczenia doprowadziły w praktyce do likwidacji polskiego ziemiaństwa, nie zapobiegły jednak odwiecznej bolączce polskiego rolnictwa, jakim było jego nadmierne rozdrobnienie. We wrześniu 1949 roku z nierozparcelowanych zasobów Państwowego Funduszu Ziemi utworzono  także Państwowe Gospodarstwa Rolne.