Najważniejsze rocznice

fot.Marian Jaroczyński/domena publiczna Pokój podpisali król Kazimierz IV Jagiellończyk oraz wielki mistrz Ludwig vn Erlichshausen.

19 października 1466 roku zawarto II pokój toruński, kończący wojnę trzynastoletnią między Polską a zakonem krzyżackim.

Rozpoczęta w 1454 roku wojna trzynastoletnia zakończyła się całkowitym zwycięstwem Polski i Związku Pruskiego. Pertraktacje pokojowe rozpoczęły się już 8 września 1466 roku. Toczyły się początkowo pod zamkiem dybowskim, a następnie w Dworze Artusa w Toruniu. Uczestniczyli w nich między innymi Jan Długosz i Jakub z Szadka, obecny był także legat papieski.

W mieście przebywał także od 7 września sam król Kazimierz IV Jagiellończyk. To on 19 października dokonał uroczystego zaprzysiężenia i opieczętowania traktatu po stronie polskiej. Po stronie krzyżackiej wystąpił wielki mistrz Ludwig von Erlichshausen.

Na mocy traktatu Polska odzyskała Pomorze Gdańskie, ziemię chełmińską, michałowską, Warmię i Powiśle z Żuławami. Z ziem tych utworzono Prusy Królewskie, podległe królowi polskiemu. Pozostała, wschodnia część ziem zakonnych, która pozostała w rękach Krzyżaków, stała się natomiast lennem Rzeczpospolitej. Wielki mistrz miał obowiązek składania królowi polskiemu hołdu lennego i udzielania Polsce pomocy zbrojnej. Ograniczono także swobodę zakonu w zakresie polityki zagranicznej.

19 października 1956 roku w Warszawie rozpoczęło się VIII Plenum KC PZPR, podczas którego nowym I sekretarzem partii został wybrany, na miejsce Edwarda Ochaba, Władysław Gomułka. Wydarzenia towarzyszące obradom plenum nazywane są często Polskim Październikiem. Najsławniejsze plenum w historii PRL-u przebiegało w dramatycznej atmosferze, bowiem 19 października do Warszawy przybyła zaniepokojona delegacja kierownictwa ZSRR, z Nikitą Chruszczowem na czele, a niektóre stacjonujące w Polsce oddziały Armii Radzieckiej podjęły marsz w kierunku Warszawy.

Powrót Gomułki do władzy został w społeczeństwie przyjęty z ogromnym entuzjazmem, spodziewano się bowiem, że „Wiesław”, jako były więzień stalinowski nie tylko zerwie z metodami rządzenia stosowanymi w ­ okresie błędów i wypaczeń, ale także dokona gruntownej reformy gospodarczej oraz zliberalizuje polskie życie społeczno-polityczne. W rzeczywistości Gomułka był zdecydowanie przeciwny tego typu „eksperymentom”, toteż szybko zawiódł pokładane w nim nadzieje, a część społeczeństwa zaczęła oskarżać go o „zdradę ideałów Polskiego Października” (notka autorstwa dr. hab. Zdzisława Zblewskiego).

19 października 1984 roku trzej funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa: Grzegorz Piotrowski, Waldemar Chmielewski i Leszek Pękala, uprowadzili, a następnie zamordowali ks. Jerzego Popiełuszkę, duszpasterza z kościoła św. Stanisława Kostki na Żoliborzu w Warszawie, aktywnie wspierającego zdelegalizowaną „Solidarność”.

Morderstwo to wstrząsnęło polskim społeczeństwem oraz opinią publiczną na całym świecie. Bezpośrednich sprawców szybko aresztowano, wytoczono im proces, który był szeroko relacjonowany w mediach (tzw. proces toruński), i skazano na długoletnie
kary więzienia. Wiele okoliczności tego mordu nie zostało jednak wyjaśnionych do dzisiaj (notka autorstwa dr. hab. Zdzisława Zblewskiego).