Twoja Historia

Portal dla tych, którzy wierzą, że przeszłość ma znaczenie. I że historia to sztuka dyskusji, a nie propagandy.

18 czerwca. W 1945 roku w Moskwie rozpoczął się proces szesnastu

Najważniejsze rocznice

Pokazowy proces moskiewski miał na celu między innymi wykazanie, że struktury państwa podziemnego mają nielegalny charakter.

fot.domena publiczna Pokazowy proces moskiewski miał na celu między innymi wykazanie, że struktury państwa podziemnego mają nielegalny charakter.

18 czerwca 1945 roku rozpoczął się w Moskwie proces przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, zwany procesem szesnastu. Trwał do 21 czerwca.

Przedstawiciele Polski podziemnej, w tym wicepremier Jan Stanisław Jankowski, generał Leopold Okulicki i przewodniczący Rady Jedności Narodowej Kazimierz Pużak, zostali aresztowani i wywiezieni w głąb ZSRR pod koniec marca 1945 roku. Zwabiono ich pod pozorem podjęcia rozmów mających na celu utworzenie rządu jedności narodowej zgodnie z zaleceniami konferencji jałtańskiej z lutego 1945 roku. Na nawiązanie kontaktów między przedstawicielami Polski Podziemnej a Sowietami naciskały także rządy Wielkiej Brytanii i USA.

Początkowo przedstawiciele ZSRR nie przyznawali się do porwania polskich przywódców. Od maja zaczęli jednak informować, że zostali oni aresztowani za działalność dywersyjną. W trakcie procesu Polaków oskarżano między innymi o uprawianie sabotażu, dokonywanie aktów terroru i organizowanie zamachów na przedstawicieli Armii Czerwonej lub też – w przypadku niższych funkcjonariuszy – po prostu o udział w działalności polskich podziemnych struktur.

Proces, który odbył się w Moskwie, dotyczył piętnastu z szesnastu aresztowanych (ze względu na chorobę został z niego wyłączony Antoni Pajdak). Miał charakter pokazowy i stanowił forum, na którym przedstawiciele nowych władz nakreślali nową wizję Polski. Wykazywali również nielegalność konkurencyjnych wobec proradzieckiego ośrodków polskiej władzy. Wyroki, które ogłoszono 21 czerwca, w pełni odzwierciedlały ten stan rzeczy. Trzy osoby uniewinniono, siedem otrzymało karę do roku więzienia, a pięć – od półtora roku (Kazimierz Pużak) do ośmiu (Jan Stanisław Jankowski) i dziesięciu lat (Leopold Okulicki). Dwaj ostatni nie doczekali końca wyroku – zmarli w więzieniu, najprawdopodobniej zamordowani.