fot.domena publiczna Jakub I Zdobywca (fot. domena publiczna)
Jakub I Zdobywca (ur. 2 Il 1208 w Montpellier, zm. 27 VII 1276 w Walencji) – król Aragonii od 1213 r. Syn Piotra II Katolickiego, króla Aragonii, i Marii, córki Wilhelma V (VIII), pana Montpellier. Dwukrotnie żonaty. Pierwsza jego żoną była Eleonora, córka Alfonsa VIII, króla Kastylii. W 1235 r. ożenił się po raz drugi, z Jolantą (zm. 1251), córką Andrzeja II, króla Węgier. Miał dziesięcioro dzieci, m.in. Piotra III Wielkiego (1240-1285), od 1276 r. króla Aragonii, od 1282 r. króla Sycylii, oraz Jakuba II (1243-1311), od 1276 r. króla Majorki, hrabiego Roussillon i Cerdagne i pana Montpellier. Pochowany w klasztorze cystersów w Poblet.
Po śmierci ojca w bitwie pod Muret (1213) był przez dwa lata więźniem Szymona z Montfort. Uwolniony został w 1215 r. na polecenie papieża Innocentego III. Wychowywał się na zamku templariuszy w Monzón między Huesca a Lérida. Rządy w imieniu małoletniego króla sprawował początkowo (1214-1218) jego stryj Sancho, hrabia Roussillon. Rewolta rycerstwa aragońskiego odsunęła stryja od władzy (1218). Kraj pogrążył się w wojnie domowej i anarchii, której kres nastąpił dopiero w 1227 r.
Po uśmierzeniu buntu poddanych Jakub przystąpił do walki z Maurami. Za namową kupców Barcelony, cierpiących z powodu rozbojów korsarzy arabskich, rozpoczął – mimo sprzeciwu możnych aragońskich – ekspansję zbrojną w basenie Morza Śródziemnego. Zdobył na muzułmanach Majorkę (1229-1230), Ibizę (1235) i podporządkował sobie Minorkę (1232). Po zajęciu Balearów rozszerzył stan posiadania Aragonii na Półwyspie Iberyjskim przez opanowanie emiratu Walencji (1238). Wspólnie z cesarzem Fryderykiem II i królem Anglii Henrykiem III przeciwstawiał się ekspansji Kapetyngów na terenie południowej Francji. Próbował bez skutku utrzymać w posiadaniu dynastii aragońskiej Prowansję, którą przejął w 1246 r. Karol Andegaweński, brat króla Francji Ludwika IX. Zgłosił roszczenia do spadku po wygasłym w linii męskiej w 1249 r. domu hrabiowskim Tuluzy, jednak przegrał rywalizację z Kapetyngami. 11 kwietnia 1258 r. zawarł z królem Francji Ludwikiem IX traktat w Corbeil.
W zamian za zrzeczenie się pretensji do ziem opanowanych przez Kapetyngów zachował w swym ręku na terenie południowej Francji pograniczne hrabstwa Roussillon i Cerdagne, wicehrabstwo Bigorre i Béarn oraz enklawę Montpellier. Po uregulowaniu stosunków z Francją snuł plany zawładnięcia Sycylią. W 1262 r. ożenił swego syna Piotra z Konstancją, córką Manfreda, króla Sycylii. Nadzieje na sukcesję sycylijską przekreślił Karol Andegaweński, który w Iatach 1265-1266 opanował tron Sycylii.
Jakub uważany jest za twórcę potęgi morskiej Aragonii. Rozbudował flotę morska i dbał o rozwój handlu. Wydał zbiór praw morskich (Libre del Consolat de Mar) i przeprowadził kodyfikację prawa aragońskiego.