fot.domena publiczna Iwan III Srogi (fot. domena publiczna)
Iwan III Srogi (ur. 22 I 1440 w Moskwie, zm. 27 X 1505 w Moskwie) – wielki książę moskiewski w latach 1462-1505, sporadycznie używał tytułu cara, w dawnej literaturze zwany czasem „Srogim”. Syn Wasyla II i Marii. Dwukrotnie żonaty. Z Marią (zm. 1467), córką księcia Borysa Twerskiego, miał syna Iwana Młodego (1458-1490), następcę tronu ożenionego z córka Stefana Wielkiego, hospodara mołdawskiego, Heleną. Z tego związku urodził się Dymitr (1483-1509), ogłoszony następcą tronu i koronowany na wielkiego księcia moskiewskiego 4 lutego 1498 r., następnie odsunięty od tronu przez drugą żonę Iwana III Zofię (Zoe, 1448-1503), córkę Tomasza Paleologa, despoty Morei.
Z tego związku urodziło się dziewięcioro dzieci, m.in. Helena, żona Aleksandra, wielkiego księcia litewskiego i króla polskiego, Wasyl III i Andrzej, książę staricki (1490-1536).
Od 1450 r. współrządził państwem obok ociemniałego ojca. Wielki polityk i strateg, uznawany jest za twórcę scentralizowanego państwa moskiewskiego. Działalność swoją skierował na zjednoczenie całej Rusi północno-wschodniej. Rozpoczął od likwidacji księstw jarosławskiego (1463) i rostowskiego (1474). Po krwawej rozprawie zlikwidował republikę Wielkiego Nowogrodu (1478).
Na arenie międzynarodowej głównymi przeciwnikami Moskwy była Wielka Orda i państwa Jagiellonów. Jego sukcesy były możliwe dzięki słabości Wielkiej Ordy, której chan Achmet musiał w 1480 r. zrzec się daniny od Moskwy, co jest symboliczna datą kończącą dwieście czterdzieści lat zależności Rusi od Tatarów. Po likwidacji księstwa twerskiego (1489) oraz uzależnieniu Riazania i Wiatki, wysunął roszczenia do panowania nad całą Rusią, co oznaczało konflikt z Litwą.
Skierowanie polityki Jagiellonów na Czechy i Węgry pozwoliło Iwanowi III na rozpoczęcie walk (1487) na pograniczu. W dwóch wojnach (1492-1494 i 1500-1503) przyłączył do Moskwy księstwa wierchowskie (nad górną Oką), Wiaźmę, ziemie czernihowsko-siewierskie, wschodnią smoleńszczyznę i Toropiec – co stanowiło ok. 30% obszaru Wielkiego Księstwa Litewskiego. Działał w przymierzu z chanem krymskim Mengli Gerejem i wspólnie doprowadzili do upadku Wielkiej Ordy, co w przyszłości pozwoliło Moskwie na opanowanie Powołża.
W dyplomacji umiejętnie posługiwał się propagandą religijną. Wykorzystując upadek Konstantynopola, jako przeciwnik unii kościelnej z Rzymem, ogłosił Moskwę „trzecim Rzymem”, a siebie opiekunem wszystkich wyznawców obrządku greckiego. Umocnił autorytet międzynarodowy Moskwy, utrzymywał kontakty z Austrią, Krymem, Turcją, Persją. Dał podwaliny samowładztwa (samodzierżawie) w Rosji. Stworzył administrację centralną (prikazy) i nowy kodeks praw (Sudiebnik, 1497). Za jego panowania rozwinęło się budownictwo, powstał moskiewski Kreml, kamienne twierdze w Tule, Kołomnie i Iwangorodzie.