Dymitr Samozwaniec II (ur.?, zm. 22 XII 1610 w Kałudze) – samozwańczy car rosyjski od 1608 roku. Pojawił się w Starodubie w 1607 roku. Wykreowany przez Mikołaja Mieleckiego, sekretarza zmarłego cara Dymitra I.

Bardzo zdolny, szybko nauczył się naśladować Dymitra I. Zyskał poparcie wśród polskich awanturników, m.in. Aleksandra Lisowskiego, Samuela Tyszkiewicza, Romana Rużyńskiego i Jana Piotra Sapiehy. Dysponując kilkoma tysiącami jazdy, podjął marsz na Moskwę (1608). Pokonał Wasyla IV, ale nie mogąc zdobyć stolicy, założył obóz warowny w Tuszynie, co dało mu przydomek „złodzieja tuszyńskiego” (tuszinskij wor).

„Rozpoznany” przez Marynę Mniszchównę, wziął z nią potajemnie ślub. Zagrożony buntem wojsk najemnych, uciekł 6 stycznia 1610 roku do Kaługi. Po zajęciu Moskwy przez Stefana Żółkiewskiego (1610), stracił znaczenie. Został zamordowany przez P. Urusowa.

Dwukrotnie owdowiała Maryna Mniszchówna urodziła w 1611 roku jego syna, Iwana Dymitrowicza. Następnie związała się z Iwanem Zaruckim, przywódcą Kozaków nadwołżańskich, i schroniła w Astrachaniu. W 1613 roku odrzuciła propozycję ugody z carem Michałem Romanowem. W 1614 roku pojmana i uwięziona w Kołomnie, zmarła prawdopodobnie zamordowana. Jej syna Iwana powieszono publicznie, aby zapobiec pojawianiu się kolejnych nielegalnych pretendentów do tronu.

Literatura:

• D. Czerska, Dymitr Samozwaniec, Wrocław 1995.
• A. Andrusiewicz, Dzieje dymitriad 1602–1614, Warszawa 1990.
• J. Maciszewski, Polska a Moskwa 1603–1618, Warszawa 1968.

Autor hasła:

Krzysztof Pietkiewicz – profesor doktor habilitowany, historyk specjalizujący się w historii Europy Wschodniej, związany z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Autor wielu publikacji, poświęconych m. in. historii Litwy i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Współautor „Słownika władców Europ średniowiecznej” oraz „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej”.