Twoja Historia

Portal dla tych, którzy wierzą, że przeszłość ma znaczenie. I że historia to sztuka dyskusji, a nie propagandy.

Bajezid II Święty (sułtan turecki 1481–1512)

Portret Bajezida II Świętego.

fot.domena publiczna Portret Bajezida II Świętego.

Bajezid II Święty (ur. XII 1447 lub I 1448, zm. 26 V 1512 w Sazli Dere) – sułtan turecki od 1481 roku. Syn sułtana Mehmeda II. Za rządów ojca zarządzał prowincją Amasya w Azji Mniejszej. Brał udział w wojnie z władcą turkmeńsko-perskim Uzun Hassanem.

Tron objął oficjalnie osiemnaście dni po śmierci ojca – 21 maja 1481 roku. Już na początku swego panowania znalazł się w konflikcie z młodszym bratem, Dżemem, który dysponując znacznym poparciem w kraju, zażądał podziału imperium. Bajezid zadał Dżemowi kleskę pod Yenișehir (VI 1481), ten jednak uratował się, uciekł do mameluckiego Egiptu i zawiązał sojusz z Karamanią (V 1482). Lecz Bajezid szybko rozbił ten sojusz, zawierając układ z Karamanią.

Nie posiadając dostatecznych sił, Dżem udał się na Rodos, skąd pod strażą został wysłany do Francji (X 1482), a później do papieża, stając się elementem przetargowym w stosunkach Europy Zachodniej z Bajezidem. Konflikt z Dżemem zmusił Bajezida do wycofania sił tureckich z Otranto (11 IX 1481), które zajęto jeszcze w 1480 roku.

Kontynuował on natomiast podbój Bałkanów. W grudniu 1481 roku zajął najważniejszą twierdzę Hercegowiny, Novi, a w końcu stycznia 1482 roku ostatnią jej twierdzę, Koš. W 1484 roku Bajezid wyprawił się przeciw hospodarowi mołdawskiemu Stefanowi Wielkiemu, zajmując Kilię i Białogród, co umożliwiło Turcji realną kontrolę nad zachodnią i północną częścią basenu Morza Czarnego, przesądzając ostatecznie o zwycięstwie wpływów tureckich w krajach rumuńskich oraz w chanacie krymskim. W tym samym czasie atak emira Dulkadir z pomocą osmańską na Mameluków rozpoczął długą i krwawą wojnę z tym państwem (1485–1491), w której przewaga należała do Egiptu (bitwa pod Agaçairi, 17 VIII 1488).

W latach dziewięćdziesiątych XV wieku aktywność militarna Turcji osłabła i ograniczała się jedynie do wypraw łupieżczych na pograniczne terytoria Siedmiogrodu, Chorwacji, Dalmacji, a nawet do Austrii. Klęska w wojnie z Egiptem skłoniła Bajezida do reformy armii, a przede wszystkim do rozbudowy floty. Stała się ona szczególnie przydatna w rozpoczętej w 1499 roku wojnie z Wenecją. Konflikt nie przyniósł wyraźnego rozstrzygnięcia, mimo włączenia się do niego Węgier. Wenecjanie zdobyli Kefalinie, Turcy – Lepanto i posiadłości weneckie na Peloponezie.

W 1502 roku sułtan zmuszony został do zawarcia pokoju ze względu na pojawienie się nowego niebezpieczeństwa na wschodzie w postaci Ismaila Safaviego, Turkmena, władcy państwa Akkoyunlu we wschodnim Iranie, który w krótkim czasie zajął Fars i Mezopotamię, przyjmując tytuł szacha perskiego i zagrażając bezpośrednio państwu tureckiemu. Mimo skupienia głównych sił na wschodzie, nie udało się Bajezidowi powstrzymać sukcesów perskich.

Jeszcze groźniejsze okazało się inspirowane przez nich powstanie szyitów zamieszkujących wschodnie obszary imperium. Ich przywódca Szahkulu z trudem został pokonany i zginął w krwawej bitwie pod Gedikhani (1509). Starzejący się i schorowany, Bajezid niedostatecznie panował nad sytuacją, toteż jeszcze za jego życia wybuchła walka o tron miedzy jego synami: popieranym przez niego Ahmedem a najbardziej energicznym Selimem, popieranym przez janczarów. W końcu sułtan ustąpił i abdykował na rzecz Selima (24 IV 1512); miesiąc później zmarł, prawdopodobnie otruty.

Nie należał do grona wielkich zdobywców, był natomiast dobrym gospodarzem i administratorem — jako jeden z nielicznych sułtanów pozostawił zasobny skarbiec.

Autor hasła:

Ilona Czamańska – profesor doktor habilitowana, historyczka i bałkanistka związana z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Przewodnicząca Komisji Bałkanistyki poznańskiego oddziału PAN i redaktor naczelna pisma „Balcanica Poznaniensa. Acta et Studia”. Autorka wielu publikacji naukowych, współautorka Słownika władców Europ średniowiecznej oraz Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.