Twoja Historia

Portal dla tych, którzy wierzą, że przeszłość ma znaczenie. I że historia to sztuka dyskusji, a nie propagandy.

Andrzej III (król Węgier 1290–1301)

Litografia przedstawiająca Andrzeja III.

fot.Josef Kriehuber/domena publiczna Litografia przedstawiająca Andrzeja III.

Andrzej III (ur. miedzy 1265 a 1270, zm. 14 1 1301 w Budzie) – ostatni król węgierski z dynastii Arpadów, panował w latach 1290–1301. Wnuk Andrzeja II, syn Stefana Pogrobowca i Tomasiny Morosini. W 1290 roku ożeniony z Fenenną, córką Siemomysła, księcia kujawskiego, w 1296 roku – z Agnieszką, córką Albrechta I Habsburga, króla niemieckiego. Z pierwszego małżeństwa urodziła się córka, bł. Elżbieta z Töss, dominikanka. Pochowany w Budzie w kościele minorytów.

Elekcja Andrzeja (koronowano go 13 VII 1290 w Székesfehérvár) po zamordowaniu Władysława IV przypadła na okres całkowitego upadku prestiżu władzy monarszej i wzrostu znaczenia możnowładztwa. Wybierając go na tron węgierski przewidywano, że stanie się on narzędziem w ręku najbardziej wpływowych rodów, zwłaszcza że pretensje do korony św. Stefana zgłosili Albrecht Habsburg i Andegawenowie. Ci ostatni, po kądzieli spokrewnieni z Arpadami (Karol II Kulawy ożenił się z Marią, wnuczką Béli IV), w osobach Karola Martela, a od 1295 roku Karola Roberta, uzyskując poparcie papiestwa, stwarzali najpoważniejsze zagrożenie.

W polityce zagranicznej, wprawdzie bez spektakularnych sukcesów, udało się Andrzejowi uregulować stosunki z Habsburgami (od 1291) i Przemyślidami (w 1298 zaręczyny Wacława III z Elżbietą, córką Andrzeja). Na Węgrzech zaś, próbując wyzwolić się spod wpływu możnych, oparł swe rządy na szlachcie. Zwołał pierwszy ogólnokrajowy sejm, który przyniósł jednak Andrzejowi problematyczne zwycięstwo. Powołano stałą radę, bez której król nie mógł niczego postanowić. Oznaczało to, że z jednego uzależnienia Andrzej popadał w inne. Wprawdzie jego śmierć na długi czas przekreśliła te postanowienia, gdyż Węgry pogrążyły się w walce o następstwo tronu, ale rozwój monarchii stanowej stał się faktem.

Andrzej III był ostatnim męskim przedstawicielem rodu Arpadów. Obejmując tron węgierski, zastał kraj zanarchizowany, zaś władzę monarszą pozbawioną autorytetu. Jego jedenastoletnie rządy nie mogły niczego zmienić. Procesy decentralizacji były zbyt mocno zaawansowane, a sam Andrzej nie był na tyle wybitną osobowością, by się im przeciwstawić. Śmierć króla przyniosła całkowite rozprzężenie. Węgry pogrążyły się w konfliktach między możnymi rodami.

Autor hasła:

Jarosław Nikodem – doktor habilitowany, historyk mediewista, związany z Instytutem Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Autor prac poświęconych m. in. późnośredniowiecznej historii Polski i Litwy. Współautor „Słownika władców Europy średniowiecznej” oraz „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.