fot.Bjoertvedt, lic. CC BY-SA 4.0 Herb węgierskiej linii Andegawenów, która władała w Polsce (fot. Bjoertvedt, lic. CC BY-SA 4.0)

Andegawenowie – dynastia królewska wywodząca się od hrabiów (od 1360 książąt) Anjou – Andegawenii,  położonej w dorzeczu dolnej Loary, we Francji (boczna linia Kapetyngów).

Brat króla Ludwika Świętego, hrabia Andegawenii Karol I, w 1263 r., dzięki otrzymaniu z rak papieża lenna Sycylii i Neapolu, został królem Neapolu. Jednym z kierunków polityki nowych władców było opanowanie cesarstwa bizantyjskiego. Polityka ta wymagała zbliżenia z Węgrami, czemu miały służyć małżeństwa dzieci Karola I. Córka Izabella wyszła za mąż za Władysława IV, króla Węgier (1272-1290), natomiast syn i następca Karola I, Karol II, zwany Kulawym (1248-1309), zawarł związek małżeński z siostrą Władysława IV, Marią. Małżeństwo Izabelli było nieszczęśliwe, natomiast Karol II i Maria doczekali się czternaściorga dzieci.

Po wygaśnięciu w 1301 r. męskiej linii Arpadów wnuk Marii, Karol Robert (1288-1342), w 1308 r. decyzją sejmu w Budzie objął tron węgierski. Przez około 12 lat musiał prowadzić wojnę z lokalnymi oligarchami, która wygrał dzięki pomocy finansowej bankierów włoskich. Dynastia Andegawenów wyrosła w kulturze francuskiej i przeszczepiła na ziemie węgierską wzorzec monarchii francuskiej z silną władzą centralną i feudalnym porządkiem społecznym. Wymagało to przeprowadzenia gruntownych reform w administracji, wojsku, finansach, a także w całej gospodarce państwowej. W polityce zagranicznej Karol Robert oparł się na papiestwie i początkowo na spokrewnionych z nim Habsburgach, z którymi wkrótce zerwał i zbliżył się do Czech i Polski. Przymierze z Władysławem I Łokietkiem zostało przypieczętowane małżeństwem z jego córką, Elżbietą.

Następca Karola Roberta, Ludwik Wielki, kontynuował umacnianie potęgi andegaweńskiej. Znalazło to odbicie w prowadzonych przez niego od 1347 r. wojnach włoskich, mających na celu opanowanie Neapolu, a także w wojnie z Republiką Wenecką o posiadanie Dalmacji. Apogeum znaczenia Andegawenów przypadło na lata 1370-1382, kiedy to na podstawie wcześniejszych umów doszło do objęcia tronu polskiego przez Ludwika. Trwająca 12 lat unia pokazała jednak, że nie było rzeczywistych podstaw trwałego związku między obu krajami. Dynastia wygasła na Węgrzech w linii męskiej na Ludwiku, a po kądzieli na jego córkach: Marii (objęła tron na Węgrzech) i Jadwidze (objęła tron w Polsce).

Autor hasła:

Jacek Jaskulski – doktor nauk humanistycznych, historyk mediewista związany z Instytutem Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Biblioteką Kórnicką PAN. Współautor „Słownika władców polskich”, „Słownika władców Europy średniowiecznej” oraz „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej”. Zmarł w 2006 roku.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. „Słownik władców polskich” (Wydawnictwo Poznańskie 1999) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.