fot.domena publiczna Alfons V Afrykańczyk (fot. domena publiczna)
Alfons V Afrykańczyk (ur. 15 I 1432 w Sintrze, zm. 28 VIII 1481 w Sintrze) – król Portugalii od 1438 r. Syn Edwarda, króla Portugalii, i Eleonory, córki Ferdynanda I, króla Aragonii. Z małżeństwa z Izabelą (1432-1455), córką Piotra, księcia Coimbry, miał troje dzieci, m.in. Jana II, zwanego „Księciem Doskonałym” (1455-1495), od 1481 r. króla Portugalii.
Otrzymał staranne wychowanie. Kształcił się pod kierunkiem humanistów włoskich Stefana z Neapolu i Mateusza z Pizy, autora historii zdobycia Ceuty przez Portugalczyków w 1415 r. Po śmierci ojca (1438), zmarłego na dżumę, odziedziczył w wieku sześciu lat tron królewski. Rządy w czasie jego małoletniości sprawowała matka, Eleonora Aragońska, i stryj Piotr, książę Coimbry, przeciwnik dalszej ekspansji kolonialnej Portugalii. Piotr jako regent położył duże zasługi dla kraju, m.in. z jego inicjatywy wydano zbiór praw. Zdobył pełną kontrolę nad królem i w 1448 r. ożenił go ze swoją córką Izabelą.
Alfons, osiągnąwszy pełnoletność, odsunął Piotra od władzy (1448) i szybko poddał się wpływom innych swych stryjów – Henryka Żeglarza, księcia Viseu, i Alfonsa, księcia Bragança. Kierowali oni partią dążącą do wznowienia polityki podboju Maroka i ostro zwalczali byłego regenta. Zażarta rywalizacja koterii feudalnych doprowadziła do wybuchu wojny domowej, która zakończyła się w maju 1449 r. klęską i śmiercią Piotra, księcia Coimbry, w bitwie pod Alfarrobeira.
Alfons wraz ze swymi doradcami mógł odtąd już bez przeszkód realizować ekspansje militarną na terenie Afryki. W 1458 r. zdobył Al-Kasr-as-Saghir, a w 1471 r. Arzilę i Tanger (stąd przydomek). Organizował również ekspedycje morskie wzdłuż zachodniego Wybrzeża Afryki. Za jego rządów żeglarze portugalscy odkryli Przylądek Zielony, Wyspy Zielonego Przylądka, dotarli do Zatoki Gwinejskiej i zajęli wyspę Fernando Po. Alfons zaangażował się także w sprawy wewnętrzne Kastylii. Po Śmierci Henryka IV, króla Kastylii (1474), podjął próbę zdobycia tamtejszego tronu. W 1475 r. najechał Kastylię i zajął większą część Leónu. Po porażce w bitwie pod Toro (1476) utracił poparcie panów kastylijskich, którzy w zdecydowanej większości opowiedzieli się za Izabelą, siostrą zmarłego króla Henryka IV, i jej mężem Ferdynandem Aragońskim.
W 1477 r. przekazał rządy w Portugalii swemu synowi Janowi, a sam udał się do Francji, gdzie bez skutku szukał pomocy u króla Ludwika XI. Objąwszy ponownie władzę, toczył przez dwa lata uporczywe walki z wojskiem kastylijskim. W 1479 r. zawarł w Alcáçovas traktat pokojowy z Kastylią. Wyrzekł się korony kastylijskiej, otrzymując w zamian ważne koncesje w Afryce, które zapewniły Portugalii dominującą rolę w handlu miedzy Europą a Afryką i wyspami atlantyckimi. Przejawiał zainteresowania literackie. Założył w Coimbrze pierwszą w Portugalii bibliotekę. Zmarł podczas epidemii dżumy.