Alfons III Odnowiciel (ur. 5 V 1210 w Coimbrze, zm. 16 II 1279 w Lizbonie) – hrabia Boulogne-sur-Mer w latach 1238-1251, król Portugalii od 1248 r. Drugi syn Alfonsa II Otyłego, króla Portugalii, i Urraki, córki Alfonsa VIII, króla Kastylii. Z dwóch związków małżeńskich miał dziesięcioro dzieci, m.in. Dionizego (1261-1325), późniejszego króla Portugalii. Pochowany w klasztorze cystersów w Alcobaça.
Od 1227 r. przebywał na dworze francuskim pod opieką swej ciotki Blanki Kastylijskiej, matki króla Ludwika IX Świętego. W 1238 r. ożenił się z Matyldą, hrabiną Boulogne, i został wasalem króla Francji. Brał udział w walkach z Anglikami, przyczynił się do klęski monarchy angielskiego Henryka III w bitwie pod Taillebourg (22 VII 1242). Ostre zwalczanie kleru przez jego starszego brata, króla Portugalii Sancho II, spowodowało interwencję papieża Innocentego IV, który podjął zabiegi w celu zdetronizowania prawowitego monarchy i osadzenia na tronie portugalskim Alfonsa.
W 1245 r. objął władzę w Portugalii jako regent. Po trzyletniej wojnie domowej i śmierci brata uzyskał w 1248 r. koronę królewską. Zakończył rekonkwistę, wydzierając z rąk muzułmanów w 1249 i 1250 r. prowincję Algarve z miastami Silves i Faro. Oparł południową granicę Portugalii o Atlantyk, nadając państwu jego obecny kształt terytorialny. W latach 1252-1253 prowadził wojnę z Kastylią, zakończoną dzięki pośrednictwu papieża Innocentego IV. Układ pokojowy przypieczętował zawarciem w 1253 r. nowego związku małżeńskiego z Beatrycze de Guzmán, nieślubna córką króla Kastylii Alfonsa X Mądrego. Dopuścił się tym samym bigamii, ponieważ jego pierwsza żona zmarła dopiero w 1262 r.
Dążył do wzmocnienia władzy królewskiej. Usiłował umniejszyć znaczenie duchowieństwa, za co został ekskomunikowany. Dbał o rozwój handlu i miast, które udzielały mu poparcia w polityce wewnętrznej. Ograniczał przywileje arystokracji, powoływał komisje inspektorów badających nadużycia popełniane przy zajmowaniu ziemi. W 1254 r. zwołał do Leiria Kortezy i dopuścił do nich po raz pierwszy delegatów stanu mieszczańskiego. W 1255 r. przeniósł siedzibę rządu z Coimbry do Lizbony. W 1263 r. uzyskał od papieża legitymizację swego drugiego małżeństwa i pochodzącego zeń potomstwa, a w 1276 r. zdjęcie ciążącej na nim klątwy.