fot.domena publiczna Zdjęcie pierwszego budynku przedsiębiorstwa. Eli Lilly z synem Josiahem stoją po lewej stronie drzwi

Eli Lilly and Company to koncern farmaceutyczny o imponującej liście sukcesów. Bez wątpienia nadaje on kształt dzisiejszemu rynkowi leków stosowanych w psychiatrii. Poza tym jest pionierem w produkcji penicyliny na skalę przemysłową. Jednak firma bije nie tylko chlubne rekordy. Na swoim koncie ma również… największą w historii karę finansową. O co chodziło? 

Twórca firmy, Eli Lilly, urodził się w 1838 roku w Baltimore. Mężczyzna brał udział w wojnie secesyjnej jako żołnierz Armii Unii. Wkrótce udało mu się zdobyć stopień pułkownika i zostać dowódcą kawalerii. Ostatnie chwile wojny spędził w niewoli jako jeniec konfederatów.

Lilly był nie tylko sprawnym żołnierzem i dowódcą. Mężczyzna znał się na chemii i farmacji, co ostatecznie (po nieudanych próbach plantatorskich) zaważyło na jego przyszłości. Przez nieudany biznes musiał on ogłosić bankructwo. Niedługo później wrócił do kierowania aptekami. W 1876 roku Eli Lilly założył własne przedsiębiorstwo farmaceutyczne, od samego początku nastawione na produkcję hurtową. Jego kapitał wynosił 1400 dolarów, a firma zatrudniała 3 osoby – w tym czternastoletniego syna założyciela.

Pierwsze kroki do światowej potęgi

Środki produkowane przez Eli Lilly and Company były niezwykle wysokiej jakości jak na ówczesne standardy. W pierwszych latach działalności firma zaczęła stosować m.in. żelatynowe osłonki kapsułek i aromaty owocowe w lekach. Początkowo Eli sam opracowywał wszystkie nowe substancje do produkcji. Z czasem udało mu się stworzyć całe laboratorium. W latach 80. XIX wieku spółka osiągała roczne obroty wysokości 200 tysięcy dolarów i zatrudniała ponad 100 osób.

fot.domena publiczna Środki produkowane przez Eli Lilly and Company były niezwykle wysokiej jakości jak na ówczesne standardy.

Josiah, syn założyciela, nigdy nie odszedł z firmy. Przejął interes po ojcu, który w ostatnich latach życia skupiał się głównie na działalności charytatywnej. Dla spółki oznaczało to nowy, ogólnokrajowy rozdział. Nowy prezes postulował m.in. odgórną regulację produkcji i sprzedaży środków farmaceutycznych. Spółka przyczyniła się tym samym do wprowadzenia ustawy o czystości żywności i leków z 1906 roku. Długie negocjacje z ośrodkiem badawczym w Toronto doprowadziły do pierwszej w historii masowej produkcji insuliny i poszerzyły perspektywy dalszego rozwoju firmy.

Czytaj też: Ludwik Hirszfeld – lekarz, który odkrył tajemnice krwi

Wojenny biznes

Kontynuując tradycję, Josiah przekazał koncern najstarszemu synowi, a sam poświęcił się działalności charytatywnej. Nazwany po dziadku – Eli Lilly – przejął rodzinny biznes w 1932 roku i już dwa lata później zaczął stawiać pierwsze kroki na arenie międzynarodowej. Doprowadziło to do powstania pierwszego zagranicznego oddziału w Anglii.

fot.Eli Lilly and Company/domena publiczna Leki oferowane w roku 1906

Jak można było się spodziewać, rozpoczęcie produkcji leków w Europie u progu II wojny światowej było słuszną inwestycją. Biznes rozwinął się na niewyobrażalną wcześniej skalę. Eli Lilly and Company stało się dostawcą środków antyseptycznych (czyli odkażających) i preparatów z osocza w krwi. Natomiast w 1943 roku nastąpił przełom na skalę światową. Spółka rozpoczęła bowiem pierwszą masową produkcję penicyliny.

Krótko przed końcem wojny Eli wycofał się z biznesu i przekazał pałeczkę młodszemu bratu – Josiahowi. Ten wprowadził spółkę na giełdę, a w 1953 roku zatrudnił pierwszego kierownika spoza rodziny, którym został Eugene Beesley.

Czytaj też: Zaskakująca historia aspiryny

Problemy prawne

Obecnie koncern farmaceutyczny jest największym na świecie producentem leków stosowanych w psychiatrii. Flagowy środek spółki to fluoksetyna, wprowadzona na rynek w 1988 roku pod nazwą handlową Prozac. Szybko został on okrzyknięty tabletką szczęścia. Do dziś jest to najbardziej rozpoznawany lek antydepresyjny. Co poza tym? Firma ma na koncie wiele antybiotyków, środków stosowanych w leczeniu cukrzycy i chorób nowotworowych. Niestety, poza osiągnięciami pojawiają się też prawne kontrowersje. A wśród nich – najbardziej niechlubny rekord.

Stany Zjednoczone to jeden z krajów, w którym legalne jest reklamowanie środków dostępnych na receptę. Jednocześnie od pierwszej dekady XXI wieku średnio co piąty mieszkaniec Ameryki przyjmuje jakieś leki psychiatryczne – nigdzie indziej na świecie ich sprzedaż nie jest tak wysoka. Oskarżenie w procesach, zarówno cywilnym jak i karnym, dotyczyło nielegalnych praktyk marketingowych Zyprexy – środka stosowanego w terapii schizofrenii i zaburzeń afektywnych dwubiegunowych.

Spółce zarzucano bardzo poważne przestępstwo: nierejestrowaną sprzedaż leku pacjentom szczególnie narażonym na skutki uboczne. Takie praktyki miały trwać od sierpnia 1999 do marca 2001 roku. Łączna zasądzona kara to rekordowe 1,42 mld dolarów. W trakcie procesu firma przyznała się do zarzutów. Ostatecznie zgodziła się wypłacić 615 mln dolarów.

Bibliografia:

1. About Lilly [w:] www.lilly.com [dostęp: 5.01.2023].
2. Berenson A., Lilly to Pay Up to $500 Million to Settle Claims [w:] “The New York Times” [dostęp: 5.01.2023].
3. Podczeck F., Jones W. B., Pharmaceutical capsules [w:] “Pharmaceutical Press”, Londyn 2004.