Alegoria historii według Nikolaosa Gyzisa. 1892 rok.

Timothy Snyder występuje „w obronie historii”. Przed kim? I co największe korporacje technologiczne mają wspólnego z tym, jak rozumiemy postrzeganie przeszłości?

O otrzymaniu przez Timothy’ego Snydera doktoratu honoris causa na lubelskim UMCS informowaliśmy już wcześniej. Przy tej okazji – jak to zwyczajowo przyjęte – amerykański profesor wygłosił wykład. Tytuł: In defense of history, czyli w obronie historii. Jak to „w obronie”?

Skoro czytacie mój tekst na TwojejHistorii.pl – portalu, który miesięcznie odwiedza ponad 100 tysięcy użytkowników to pewnie przecieracie oczy ze zdumienia. Przecież historia ma się świetnie. Tysiące nowych artykułów, setki książek, trudna do ogarnięcia liczba czasopism historycznych. A jednak jeden z najbardziej znanych historyków uważa, że trzeba jej bronić. Dlaczego? Kto i co jej zagraża? Czy historia ma wrogów?

Bez historii teraźniejszość jest pułapką

Snyder – autor takich prac jak „Skrwawione ziemie”, „O tyranii” czy „Czarna ziemia” – jest intelektualistą, więc zanim przejdzie do rzeczy udziela odpowiedzi intelektualnej. Historii trzeba bronić przed tymi, którzy głoszą nieuchronność i tymi, którzy głoszą wieczność. Obie intelektualne opcje mają swoich zwolenników i przyjaciół we wszystkich dziedzinach życia. Także wśród historyków, choć obie są z gruntu antyhistoryczne.

Zwolennicy „nieuchronności” głoszą skrajny pragmatyzm, a każdą refleksję sprowadzają do technicznego problemu i jego technicznego rozwiązania. Za pewnik przyjmują, że teraźniejszość jest dobra, a przyszłość będzie jeszcze lepsza. Człowiek ma jedynie udoskonalać sposoby rozwiązywania swoich konkretnych problemów. Historia dla nich to tylko ruch naprzód.

fot.dimitrisvetsikas1969 / lic. CC0 Jak Facebook i Google wpływają na naszą swobodę wyboru i swobodę myślenia?

Zwolennicy „wieczności” uważają z kolei, że wszystko jest tylko i wyłącznie subiektywne. Nie ma znaczenia czy coś rzeczywiście istnieje i jakie jest naprawdę. Liczy się tylko to, co o czujemy, co dane zjawisko dla nas znaczy. Przedstawicielom tej opcji historia jest niepotrzebna, a nawet przeszkadza. Dla nich liczy się tylko pamięć.

Pierwsi – pragmatyści – uważają, że ludzką powinnością jest tylko ciągłe ulepszanie. Drudzy – subiektywiści – że jest nią pamiętanie i uznawanie pamięci innych. Prawdziwi historycy natomiast stają po stronie zrozumienia. Bez historii – mówi Snyder – teraźniejszość jest pułapką. Jesteśmy tylko trybami wielkiego procesu postępu lub sługami kultu uświęconej pamięci. Jesteśmy – można by rzec – w niewoli.

Wujek Google i dobry kumpel Zuck

To intelektualna odpowiedź dlaczego trzeba bronić historii. Ale Snyder jest też praktykiem wolności. Jego zdania powtarzane są przez cały świat. Prowadzony przez niego profil na Twitterze śledzą dziesiątki tysięcy osób. Sam mówi chyba siedmioma (czy dziewięcioma?) językami. Nic więc dziwnego, że nie zamierza poprzestawać na odpowiedzi „dlaczego”. Dociera również „kto”. Kto jest wrogiem historii?

Wrogowie historii zagrażają naszej wolności, chcą nas uwięzić w pułapce teraźniejszości. Jak ich poznać? To wszyscy Ci, którzy traktują nas jak przedmioty. Bo wolność – według swojej najbardziej podstawowej, kantowskiej definicji – to nie być traktowanym jak przedmiot. Tymczasem „w coraz większym stopniu pozwalamy przedmiotom traktować nas jak inne przedmioty”.

Najnowsza publikacja Timothy’ego Snydera w języku polskim:

Timothy Snyder

O tyranii

Porywający esej wybitnego znawcy historii Europy Środkowej i Wschodniej napisany po zwycięstwie wyborczym Donalda Trumpa. Timothy Snyder analizując zwycięski pochód populizmu w USA i wielu krajach Starego Kontynentu odwołuje się do tragicznych doświadczeń Europejczyków w XX wieku – stuleciu naznaczonym krwawym panowaniem nacjonalizmu, faszyzmu i komunizmu.

Sklep	Format	Zwykła cena	Cena dla naszych czytelników
paskarz.pl		19.99 zł	13.59 zł idź do sklepu »

Najbardziej jaskrawymi przykładami takich działań są, w ocenie Snydera, dwaj giganci internetowi, którzy w coraz większym stopniu decydują o naszym codziennym życiu. Google stoi po stronie pragmatystów. Korzystaj z naszych algorytmów, w zamian oddaj nam swoje dane, a rozwiążemy wszystkie twoje problemy. Facebook przeciwnie – zdaje się znajdować po stronie subiektywistów. Nieważne kim jesteś – ważne jak reagujesz, co w tej chwili czujesz. Podziel się z nami twoimi impresjami, radościami i obawami, a uczynimy cię jeszcze szczęśliwszym!

Dwa tylko przykłady. Google Maps zdaje się do nas mówić: słuchaj naszych wskazówek, a na miejscu będziesz szybciej. Oddaj nam tylko swoją możliwość wyboru trasy, nie ucz się nawet obsługiwać papierowej mapy, nie pozwalaj sobie na improwizację, porzuć wszelkie marzenia o orientacji w terenie. Słuchaj „wujka gugla”, a staniesz się narzędziem postępu.

Subiektywizowany newsfeed Facebooka z kolei woła: dziel się z nami Twoimi emocjami, abyśmy mogli spowodować, ze będziesz otrzymywał tylko takie wiadomości, które je pobudzą. Oddaj nam swoje prawo do bycia zaskoczonym, do bycia znudzonym, do poznania czegoś, o czym nie miałeś pojęcia. Jesteś jaki jesteś i taki pozostaniesz na wieki.

fot.Bartosz Proll, dzięki uprzejmości UMCS Wręczenie prof. Timothy’emu Snyderowi tytułu doktora honoris causa (fot. Bartosz Proll, dzięki uprzejmości UMCS)

Jedź jak chcesz

Historyk mówi: jedź jak chcesz, trasa, którą pojedziesz może nie będzie lepsza, niż ta wczorajsza, ale będzie wybrana przez ciebie; czytaj co chcesz, być może zrozumiesz coś, czego nie zrozumiał jeszcze nikt.

Pozornie droga proponowana przez historyka to niepewność i niebezpieczeństwo. Ale to algorytmy skłoniły niejednego do wjechania do jeziora, a manipulacje do głosowania za wyjściem z Unii czy na Trumpa. Historia nie odbierze Ci prawa do zrobienia tych rzeczy, ale daje szansę że zrobisz je jako podmiot, nie zaś przedmiot.

Na samym końcu historyk ma dla nas słowa przestrogi: nawet jeśli „tylko” słuchaliśmy algorytmów albo bezmyślnie reagowaliśmy na suflowane nam newsy to nas nie usprawiedliwia. Nie zwalnia nas nawet w najmniejszym stopniu z odpowiedzialności, tak jak nie zwalnia fraza „tylko wykonywałem rozkazy”.

Wobec historii nikt nie jest niewinny z automatu. To właśnie esencja historii – dojrzałość.

Prace Timothy’ego Snydera do kupienia w naszej księgarni:

Timothy Snyder

Skrwawione ziemie

BESTSELLEROWA KSIĄŻKA TIMOTHY’EGO SNYDERAHISTORIA NAJWIĘKSZEGO LUDOBÓJSTWA W DZIEJACH ŚWIATAPolska, Ukraina, Białoruś, kraje bałtyckie i zachodnia część Rosji to obszar, który stał się teatrem działań dwóch najbardziej zbrodniczych reżimów Europy. Skrwawione ziemie. To tam właśnie zbiegały się imperialne wizje krwiożerczych dyktatorów: Hitlera i Stalina. Tam z ich rąk w ciągu dwunastu lat zginęło 14 milionów osób.Ich śmierć nie była bezpośrednim efektem wojny, ale przemyślanej polityki eksterminacyjnej. Najczęściej dotykała niewinnych – kobiety, dzieci i starców. Wszystkie …

Sklep	Format	Zwykła cena	Cena dla naszych czytelników
paskarz.pl		59.90 zł	40.73 zł idź do sklepu »

Timothy Snyder

Czarna ziemia. Holokaust jako ostrzeżenie

ZBRODNIA NA MIARĘ HOLOKAUSTU MOŻE POWTÓRZYĆ SIĘ DZIŚ Zagładę Żydów przedstawia się jako tragiczny skutek szaleństwa jednego człowieka. Jak to możliwe, że Hitler pociągnął za sobą masy zwykłych obywateli? Przyzwyczailiśmy się myśleć, że Holokaust to przeszłość. Aż do teraz… Zdaniem wybitnego historyka nie dostrzegamy realnego zagrożenia, przed którym stoimy teraz. Początek XXI wieku, z niepokojami w różnych rejonach ziemi, zatrważająco przypomina świat, który zrodził Hitlera. Strach przed obcymi, lęk o materialny byt, nienawiść i pogarda, których dziś jesteśmy świadkami, to poważne sygnały …

Sklep	Format	Zwykła cena	Cena dla naszych czytelników
paskarz.pl		49.90 zł	33.93 zł idź do sklepu »

Timothy Snyder

O tyranii

Porywający esej wybitnego znawcy historii Europy Środkowej i Wschodniej napisany po zwycięstwie wyborczym Donalda Trumpa. Timothy Snyder analizując zwycięski pochód populizmu w USA i wielu krajach Starego Kontynentu odwołuje się do tragicznych doświadczeń Europejczyków w XX wieku – stuleciu naznaczonym krwawym panowaniem nacjonalizmu, faszyzmu i komunizmu.

Sklep	Format	Zwykła cena	Cena dla naszych czytelników
paskarz.pl		19.99 zł	13.59 zł idź do sklepu »