fot.J. Martin/domena publiczna W roku 536 Europa na 18 miesięcy pogrążyła się w ciemnościach. Skutki? Głód, nędza i choroby.

W porównaniu do naszych przodków wiedziemy całkiem spokojną i przyjemną egzystencję. Ale w którym momencie dziejów żyło im się absolutnie najgorzej? Nie był to rok 1349, kiedy żniwo zbierała Czarna Śmierć ani nawet 1918, gdy nie dość, że trwała wielka wojna, to jeszcze grypa hiszpanka zabiła od 50 do 100 milionów ludzi. Zatem kiedy Europejczycy mieli najbardziej „przechlapane”?

Historyk i archeolog z Uniwersytetu Harvarda, Michael McCormick, nie ma co do tego najmniejszych wątpliwości – najgorszym rokiem, w dziejach Europy był rok 536. „To był początek najtrudniejszego okresu, w którym przyszło ludziom żyć” – komentuje ten mediewista.

Dlaczego? Europa, Bliski Wschód oraz znaczne obszary Azji pogrążyły się wówczas w ciemnościach spowodowanych przez gęstą mgłę niewiadomego pochodzenia. Trwało to 18 miesięcy. Jak opisywał to bizantyjski historyk Prokopiusz z Cezarei: „Słońce dawało jedynie czwartą część światła i nie rozjaśniało mroku niczym księżyc przez cały rok”.

W tym czasie średnia temperatura spadła o 1,5–2,5 stopnia Celsjusza, wywołując klęskę głodu na rozległych terenach. W Chinach latem spadł nawet śnieg, natomiast w irlandzkich kronikach pisano o dotkliwym braku chleba. Wygłodzeni, wycieńczeni ludzie byli podatni na choroby. Prawdopodobnie również z tego powodu epidemia dżumy (tzw. plaga Justyniana) zebrała aż tak krwawe żniwo i zdołała opanować niemal cały świat.

fot.domena publiczna Jednym z objawów dżumy Justyniana, która pojawiła się niedługo po „najgorszym roku w dziejach” była martwica dłoni.

McCormick nie opiera się w swoim wyroku jedynie na kronikarskich opisach. Do swoich wniosków doszedł na podstawie precyzyjnych analiz lodu ze szwajcarskiego lodowca, które przeprowadził niedawno we współpracy z glacjologiem Paulem Mayewskim.

Bazując na uzyskanych wynikach naukowcy stwierdzili, że na początku 536 roku na Islandii wybuchł potężny wulkan – i to właśnie on był odpowiedzialny za „wielkie zaćmienie”. W latach 540 i 547 nastąpiły dwie kolejne erupcje. Gwałtowna wulkaniczna aktywność spowodowała, że Europa pogrążyła się w ekonomicznej stagnacji na kolejnych sto lat.

Zdecydowanie więc rok 536 zasłużył na miano najczarniejszej godziny nie tylko w mrocznych wiekach średniowiecza, ale i całej europejskiej historii.

Źródła informacji:

1. Cataclysmic eruption may have kicked off ‘worst year” in history for humans – study, RT [dostęp: 16.11.2018].
2. A. Gibbons, Why 536 was ‘the worst year to be alive’, Science [dostęp: 16.11.2018].