Twoja Historia

Portal dla tych, którzy wierzą, że przeszłość ma znaczenie. I że historia to sztuka dyskusji, a nie propagandy.

Dlaczego to Biały Orzeł jest polskim godłem? Norman Davies tłumaczy niezwykłość naszego narodowego symbolu

Dlaczego to orzeł stał się uniwersalnym symbolem władzy?

fot.CC0 / bliksemsteen Dlaczego to orzeł stał się uniwersalnym symbolem władzy?

Dla Rzymian był nosicielem gromu. W Walii dał nazwę najwyższemu spośród szczytów. W Polsce – stał się symbolem narodzin całego państwa. Z czego wynika niezwykłość Orła – nie tylko tego Białego?

Status orła jako „króla ptaków” uświęca tradycja równie dawna jak ta, która sankcjonuje status lwa jako „króla zwierząt”. W wierzeniach rzymskich orzeł był „ptakiem burzy” Jowisza, nosicielem gromu.

Był symbolem władzy i majestatu w Babilonie i w Persji; rzymski wódz Mariusz adoptował go po swoich zwycięstwach na Wschodzie. Legiony cesarstwa rzymskiego maszerowały pod sztandarami ze znakiem orła, orzeł wieńczył berła rzymskich konsulów.

Folklor słowiański przechował legendę o trzech braciach: Lechu, Czechu i Rusie, którzy wyruszyli w świat na poszukiwanie szczęścia. Rus poszedł na wschód, Czech na południe, a Lech ruszył przez równiny wiodące na zachód. Lech zatrzymał się nad jeziorem, pod wielkim drzewem, na którym zbudował sobie gniazdo orzeł. Został ojcem Polaków, a Gniezno, czyli „orle gniazdo” — ich pierwszą siedzibą.

Rzymski orzeł. Rzeźba z początku I wieku n.e.

fot.CC ASA 3,0 . Luis Garcia Rzymski orzeł. Rzeźba z początku I wieku n.e.

W Walii najwyższy szczyt Snowdon, serce rodzimych gór, także nosi nazwę Eryri, czyli „siedziby orłów”.

Drapieżnik na straży Biblii

W symbolice chrześcijańskiej orzeł kojarzony jest z postacią św. Jana Ewangelisty (św. Mateusz ma Anioła i Topór, św. Łukasz — Byka, a św. Marek — Lwa). Widnieje na kościelnych pulpitach, rozłożonymi skrzydłami wspierając Biblię i odstraszając od niej jadowitego węża kłamstwa.

Według św. Hieronima, orzeł był także emblematem Wniebowstąpienia. Przez całe dzieje Europy królewskiego orła obierali jako symbol władcy, którzy rościli sobie prawo do wyższości nad innymi książętami.

Karol Wielki nosił płaszcz z tkaniny wytłaczanej w orły; Kanut Wielki został w takim płaszczu pochowany. Zarówno Napoleon l, jak i Napoleon III bardzo chętnie używali symboliki związanej z wizerunkiem orła. Spadkobiercy Napoleona, królowi Rzymu, nadano przydomek Aiglon, czyli „orlątko”.

Warianty heraldyczne orła. Hugo Gerhard Ströhl, "Heraldischer Atlas", Stuttgart 1899.

Warianty heraldyczne orła. Hugo Gerhard Ströhl, „Heraldischer Atlas”, Stuttgart 1899.

Tylko Brytyjczycy – w swoich staraniach o oryginalność — nie wykazywali żadnego zainteresowania orlim gatunkiem.

Wszystkie barwy orła

Motyw orła przewija się przez całą europejską heraldykę, pojawiwszy się wcześniej jako element islamskich insygniów władzy. Białym orłem w herbie szczycą się Serbia i Polska — polski orzeł ma na głowie koronę (którą mu na pewien czas zdjęli komuniści).

Tyrol oraz Prusy i Brandenburgia miały orła czerwonego, a szwedzka prowincja Vărmland — niebieskiego. Republika Federalna Niemiec zapożyczyła jednego stylizowanego czarnego orła z herbu miasta Akwizgran.

Orzeł. Polski, serbski, niemiecki, rosyjski...

fot.CC0 / agabali0 Orzeł. Polski, serbski, niemiecki, rosyjski, bizantyjski, francuski…

Za panowania dynastii Paleologów cesarstwo bizantyjskie przyjęło emblemat czarnego dwugłowego orła z rozłożonymi skrzydłami — symbol rzymskiej sukcesji na Wschodzie i Zachodzie. W odpowiednim czasie przejęli go carowie w Moskwie — „Trzeci Rzym”, władcy Świętego Cesarstwa Rzymskiego w Niemczech oraz austriaccy Habsburgowie.

Ein Adler fängt keine Mücken, powiada niemieckie przysłowie: „Orzeł nie łowi komarów”.

Źródło:

Powyższy tekst ukazał się pierwotnie w ramach monumentalnej pracy profesora Normana Daviesa: Europa. Rozprawa historyka z historią (w przekładzie Elżbiety Tabakowskiej, Znak 2010).

Tytuł, lead, ilustracje wraz z podpisami, wytłuszczenia oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst został poddany podstawowej obróbce redakcyjnej, w celu wprowadzenia częstszego podziału akapitów.

Polecamy najlepsze książki Normana Daviesa:

Komentarze (12)

  1. Jarek Odpowiedz

    No właśnie dlaczego? Legendę o Lechu, Czechu i Rusie zna każde polskie dziecko wiec pan Davis wiele nie wyjaśnił w temacie poza podaniem przykładów „uzyeania” orła w europie

  2. Tomek Pietras Odpowiedz

    Hipotez na temat początków polskiego orła jest wiele, autorów polskich i niemieckich, powstawały już od XIX wieku (a jeśli doliczyć Długosza i autorów herbarzy – od XV). Żadna z nich nie wyjaśnia sprawy do końca, choć mogą zawierać trochę prawdy. Na pewno książęta polscy przyjmując orła na tarcze herbów na początku XIII wieku naśladowali królów Niemiec i Czech, a ci czerpali z tradycji antycznej grecko-rzymskiej i chrześcijańskiej. Trzeba też pamiętać że orzeł był atrybutem obu świętych patronów Polski – Wojciecha i Stanisława a ten ostatni patronował akcjom politycznym Piastów – zjednoczycieli Próbują, Przemysław II i Łokietka…

  3. Anonim Odpowiedz

    jest: Piastów – zjednoczycieli Próbują, Przemysław II i Łokietka…powinno być: Piastów – zjednoczycieli Probusa, Przemysła II i Łokietka… (autokorekta A
    ndroida)

  4. Jan Kowalski Odpowiedz

    Jeżeli jesteście tak rzetelni jak komentarz do reklamowanej wyżej książki ( Epoka milczenia) to ta książka nie jest warta ceny makulatury, jaką można byłoby za nia uzyskać w punkcie skupu surowców wtórnych. Szkoda czasu i pieniędzy.

  5. Aquila Odpowiedz

    To nie jest niemieckie przysłowie, a rzymska sentencja „Aquila non captat muscas” – orzeł nie łapie much.

  6. Anonim Odpowiedz

    Legenda o Lechu, Czechu i Rusie tak na prawdę dotyczyła Polan, Serbów i Chorwatów – stąd u Serbów biały orzeł w godle (dwuglowy ze względu na prawoslawie) Serbowie wyruszyli z terenów ziemi lubuskiej a Chorwaci z Małopolski na południe na zaproszenie jednego z cesarzy jako obrońcy wschodniej flanki cesarstwa rzymskiego i otrzymali tam ziemie. Resztka Serbów Luzyckich zamieszkuje do dziś wschodnie landy Niemiec. Temat ten jest powszechny wśród historyków serbskich, w Polsce mało znany gdyż przerobienie Serbów i Chorwatów na Czecha i Rusa miało podłoże ideologiczne i służyło kolejno każdemu z występujących w legendzie do przedstawiana się jako lidera Słowian

    • Anonim Odpowiedz

      Ciekawa teoria, jeszcze o niej nie słyszałem. Czy masz może jakieś dobre źródła do poczytania? :) Uważam że w naszych legendach i starych ,,dokumentach,, jest wiele tajemnic które czekają na rozszyfrowanie, wiele jest opcji ale jedna jest prawdziwa. Niestety która z nich jest właściwą pewnie się nie dowiemy, bynajmniej w najbliższym czasie

Dodaj komentarz

Jeśli chcesz zgłosić literówkę lub błąd ortograficzny kliknij TUTAJ.