fot.CC0 / bliksemsteen Dlaczego to orzeł stał się uniwersalnym symbolem władzy?

Dla Rzymian był nosicielem gromu. W Walii dał nazwę najwyższemu spośród szczytów. W Polsce – stał się symbolem narodzin całego państwa. Z czego wynika niezwykłość Orła – nie tylko tego Białego?

Status orła jako „króla ptaków” uświęca tradycja równie dawna jak ta, która sankcjonuje status lwa jako „króla zwierząt”. W wierzeniach rzymskich orzeł był „ptakiem burzy” Jowisza, nosicielem gromu.

Był symbolem władzy i majestatu w Babilonie i w Persji; rzymski wódz Mariusz adoptował go po swoich zwycięstwach na Wschodzie. Legiony cesarstwa rzymskiego maszerowały pod sztandarami ze znakiem orła, orzeł wieńczył berła rzymskich konsulów.

Folklor słowiański przechował legendę o trzech braciach: Lechu, Czechu i Rusie, którzy wyruszyli w świat na poszukiwanie szczęścia. Rus poszedł na wschód, Czech na południe, a Lech ruszył przez równiny wiodące na zachód. Lech zatrzymał się nad jeziorem, pod wielkim drzewem, na którym zbudował sobie gniazdo orzeł. Został ojcem Polaków, a Gniezno, czyli „orle gniazdo” — ich pierwszą siedzibą.

fot.CC ASA 3,0 . Luis Garcia Rzymski orzeł. Rzeźba z początku I wieku n.e.

W Walii najwyższy szczyt Snowdon, serce rodzimych gór, także nosi nazwę Eryri, czyli „siedziby orłów”.

Drapieżnik na straży Biblii

W symbolice chrześcijańskiej orzeł kojarzony jest z postacią św. Jana Ewangelisty (św. Mateusz ma Anioła i Topór, św. Łukasz — Byka, a św. Marek — Lwa). Widnieje na kościelnych pulpitach, rozłożonymi skrzydłami wspierając Biblię i odstraszając od niej jadowitego węża kłamstwa.

Według św. Hieronima, orzeł był także emblematem Wniebowstąpienia. Przez całe dzieje Europy królewskiego orła obierali jako symbol władcy, którzy rościli sobie prawo do wyższości nad innymi książętami.

Karol Wielki nosił płaszcz z tkaniny wytłaczanej w orły; Kanut Wielki został w takim płaszczu pochowany. Zarówno Napoleon l, jak i Napoleon III bardzo chętnie używali symboliki związanej z wizerunkiem orła. Spadkobiercy Napoleona, królowi Rzymu, nadano przydomek Aiglon, czyli „orlątko”.

Warianty heraldyczne orła. Hugo Gerhard Ströhl, „Heraldischer Atlas”, Stuttgart 1899.

Tylko Brytyjczycy – w swoich staraniach o oryginalność — nie wykazywali żadnego zainteresowania orlim gatunkiem.

Wszystkie barwy orła

Motyw orła przewija się przez całą europejską heraldykę, pojawiwszy się wcześniej jako element islamskich insygniów władzy. Białym orłem w herbie szczycą się Serbia i Polska — polski orzeł ma na głowie koronę (którą mu na pewien czas zdjęli komuniści).

Tyrol oraz Prusy i Brandenburgia miały orła czerwonego, a szwedzka prowincja Vărmland — niebieskiego. Republika Federalna Niemiec zapożyczyła jednego stylizowanego czarnego orła z herbu miasta Akwizgran.

fot.CC0 / agabali0 Orzeł. Polski, serbski, niemiecki, rosyjski, bizantyjski, francuski…

Za panowania dynastii Paleologów cesarstwo bizantyjskie przyjęło emblemat czarnego dwugłowego orła z rozłożonymi skrzydłami — symbol rzymskiej sukcesji na Wschodzie i Zachodzie. W odpowiednim czasie przejęli go carowie w Moskwie — „Trzeci Rzym”, władcy Świętego Cesarstwa Rzymskiego w Niemczech oraz austriaccy Habsburgowie.

Ein Adler fängt keine Mücken, powiada niemieckie przysłowie: „Orzeł nie łowi komarów”.

Źródło:

Powyższy tekst ukazał się pierwotnie w ramach monumentalnej pracy profesora Normana Daviesa: Europa. Rozprawa historyka z historią (w przekładzie Elżbiety Tabakowskiej, Znak 2010).

Tytuł, lead, ilustracje wraz z podpisami, wytłuszczenia oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst został poddany podstawowej obróbce redakcyjnej, w celu wprowadzenia częstszego podziału akapitów.

Polecamy najlepsze książki Normana Daviesa:

Norman Davies

Europa. Rozprawa historyka z historią

Europa. Rozprawa historyka z historią to prawdziwe opus magnum Normana Daviesa. Od czasu ukazania się w październiku 1996 ten opasły tom przekroczył już nakład 150 tysięcy egzemplarzy, spotykając się z superlatywami, ale także wywołując ożywione dyskusje i kontrowersje.Europa fascynuje czytelników, którzy znajdą w niej znane już walory pisarstwa Daviesa – literacki temperament, rozległość zainteresowań, osobisty stosunek do tematu. Walory tej wspaniałej książki sprawiają, że mimo jej objętości czyta się ją jednym tchem.

Sklep	Format	Zwykła cena	Cena dla naszych czytelników
paskarz.pl		119.90 zł	81.53 zł idź do sklepu »

Norman Davies

Na krańce świata. Podróż historyka przez historię

Najciekawsza podróż to podróż przez historię. Azerbejdżan, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Kuala Lumpur, Singapur, Mauritius, Tasmania, Nowa Zelandia, Teksas, Nowy Jork, Madera i Frankfurt. Co łączy te wszystkie miejsca? Oczywiście podróż. I to nie byle jaka, ale dookoła świata. Nie byle jaki jest też podróżnik – wybitny historyk i pisarz Norman Davies. Na globie oglądanym przez Normana Daviesa znajdują się kontynenty fascynujących historii. Na kartach książki poznajemy urzędniczkę paszportową z Azerbejdżanu i teksańskich ranczerów; dzieje pirackiego wybrzeża, dziś jednego z najbogatszych …

Sklep	Format	Zwykła cena	Cena dla naszych czytelników
paskarz.pl		79.90 zł	43.95 zł idź do sklepu »