Twoja Historia

Portal dla tych, którzy wierzą, że przeszłość ma znaczenie. I że historia to sztuka dyskusji, a nie propagandy.

Władysław IV Kumańczyk (król Węgier 1272–1290)

Spotkanie Władysława IV z Rudolfem.

fot.Mór Than/domena publiczna Spotkanie Władysława IV z Rudolfem Habsburgiem.

Władysław IV Kumańczyk (ur. 1262, zm. 10 lipca 1290 w Körösszeg) – król węgierski w latach 1272–1290 z dynastii Arpadów. Syn Stefana V i Elżbiety, córki Kotjana, chana kumańskiego. W 1272 roku ożeniony z Izabellą ď Anjou, córką Karola I, króla Neapolu i Sycylii. Pochowany w Csanád.

Następcą Béli IV został jego starszy syn, Stefan V, który poprzez małżeństwa swych dzieci, Władysława i Marii, związał się z dynastią neapolitańskich Andegawenów. Zmarł po zaledwie dwóch latach panowania. Regencję w imieniu dziesięcioletniego Władysława IV objęła jego matka Elżbieta. Pochodzenie Elżbiety i związek młodego króla z Kumanami (przyjmował ich obyczaje, rozpuszczano nawet pogłoskę, że przyjął ich religię) wywołało niezadowolenie w kraju. Możne rody węgierskie, głównie Csákowie i Henrikfiakowie, hrabiowie Németújvárn, które pod koniec panowania Béli IV zdobywały coraz większe wpływy, stały się w latach siedemdziesiątych całkowicie niezależne od władzy królewskiej i gotowe były wszelkimi sposobami nie dopuścić do wzmocnienia pozycji Władysława.

Król, szukając przeciwwagi, oparł się na Kumanach. Odtrącił nawet żonę, wiążąc się z Eduą, córka jednego z wodzów kumańskich. Widząc niebezpieczeństwo, możnowładcy postanowili pozbawić Władysława jedynej sposobności wzmocnienia władzy królewskiej. W 1279 roku przymusowo ochrzczono Kumanów, a gdy nie dało to rezultatu, legat papieski biskup Fermo Filip ogłosił przeciw nim krucjatę, króla zaś za popieranie pogan ekskomunikował.

Doprowadziło to do aresztowania Władysława przez możnych i wymuszenia na nim osobistego udziału w walce z Kumanami. Stoczona w 1280 roku bitwa pod Hódtó skończyła się całkowitą klęską dawnych sojuszników króla.
Zaangażowanie Csáków i Henrikfiaków w konflikt Przemysła Ottokara II z Rudolfem Habsburgiem o koronę cesarską popchnęło Władysława do czynnego udziału w tych zmaganiach. Będąc pod wpływem Csáków, stanął po stronie Rudolfa i przechylił szalę zwycięstwa na jego stronę w bitwie pod Suchymi Krutami (Dürnkrut) w 1278 roku.

Będąc coraz bardziej ubezwłasnowolnionym przez możnych, Władysław spróbował wyjść z impasu poprzez sojusz z Kumanami i Złotą Ordą. Dwie armie mongolskie pod wodzą Nogaja i Telebogi ruszyły w kierunku Węgier. Obie jednak zostały pobite i zmuszone do odwrotu. Do 1287 roku Władysławowi udawało się w konflikcie z opozycją być stroną aktywną, gdy jednak zaczął ponosić porażki, zdecydował się na zacieśnienie porozumienia z Nogajem (zaproponował nawet wydanie swej siostry Elżbiety za jednego z synów Nogaja).

Ten układ w połączeniu z wcześniejszym uwięzieniem Izabelli d’Anjou doprowadził do wrzenia na Węgrzech. Arcybiskup ostrzyhomski obłożył Władysława klątwą, co pociągnęło za sobą wypowiedzenie królowi posłuszeństwa przez poddanych. Władysław wycofał się w listopadzie 1287 roku do Sárospatak, by doczekać nadejścia odsieczy Nogaja. Został jednak uwięziony przez swoich poddanych, co spowodowało wycofanie się Mongołów (dotarli do Podolińca). Władysławowi udało się ujść z niewoli, ale na Spiszu bezskutecznie oczekując Nogaja, dostał się ponownie w ręce swych zbuntowanych poddanych.

W chwili, gdy pozycja króla była bardzo zagrożona, gdyż Henrikfiakowie wysunęli przeciw niemu kandydaturę Andrzeja, stryjecznego brata Stefana V, Władysław został zamordowany przez Kumanów. Ze względu na swe pochodzenie i sprzyjanie Kumanom przeszedł do historii z przydomkiem „Kumańczyk” (Kun László).

Autor hasła:

Jarosław Nikodem – doktor habilitowany, historyk mediewista, związany z Instytutem Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Autor prac poświęconych m. in. późnośredniowiecznej historii Polski i Litwy. Współautor „Słownika władców Europy średniowiecznej” oraz „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.