Nogaj (ur.?, zm. 1299) – emir (książę), czyngisyda uznawany za chana Ordy. Wnuk Mogoła, siódmego syna Dżoczi.

W 1273 r. poślubił Eufrozynę, naturalna córkę cesarza Michała Paleologa. Jako temnik (wódz dziesięciotysięcznego oddziału jazdy) za rządów Berke (1257-1266) dowodził wyprawami przeciw ilchanowi Hulagu. W walkach stracił oko. Talenty wojskowe wyniosły go na czołowe miejsce w państwie. Po śmierci Berke zdobył wielkie wpływy i stał się wielkorządcą ogromnego terytorium stepowego między Donem a Dunajem oraz Krymu.

Do szczytu potęgi doszedł pod koniec XIII w. Przez sąsiednich monarchów europejskich uważany za chana, utrzymywał kontakty i odbierał dary od książąt polskich, ruskich, z Bułgarii, Serbii i Węgier. W 1291 r. doprowadził do obalenia chana Telebugi i intronizacji Tochty (1291-1312). Niewygodny dla Tochty jako przywódca żywiołu koczowniczego w Ordzie, podczas gdy oparciem dla chana były bogate miasta żyjące z handlu dalekosiężnego, w wyniku wojny domowej dostał się do niewoli i został stracony.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.

Autor hasła:

Krzysztof Pietkiewicz – profesor doktor habilitowany, historyk specjalizujący się w historii Europy Wschodniej, związany z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Autor wielu publikacji, poświęconych m. in. historii Litwy i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Współautor „Słownika władców Europ średniowiecznej” oraz „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej”.