fot.Felix Castello/domena publiczna Portret Teodoryka Wielkiego.
Teodoryk Wielki (ur. ok. 455, zm. 30 VIII 526 w Rawennie) – król Ostrogotów od 471 roku, regent cesarstwa zachodniorzymskiego od 493 roku. Syn Tiudimera. Nie posiadał męskiego potomka, jego córka była Amalasunta. Pochowany w Rawennie.
Pochodził z królewskiego rodu gockiego Amalów. Od 461 roku przebywał na dworze cesarskim jako zakładnik. Za zasługi w walce z Sarmatami został jeszcze za życia ojca obwołany królem w 471 roku. Do 481 roku rywalizował o władzę nad Ostrogotami ze swoim imiennikiem – Teodorykiem Zezowatym. Po śmierci ojca w 473 roku udał się ze swoją grupą Gotów do Mezji Dolnej, gdzie urządził swoją główną siedzibę w Novae (dzisiaj Swisztow) nad Dunajem.
Stosunki Teodoryka z cesarzem Zenonem pełne były nagłych zwrotów – od pełnego uznania i obsypywania zaszczytami (w 484 Teodoryk był konsulem) do otwartej wojny. Skuszony przez Zenona, który obiecał mu stanowisko Odoakra, Teodoryk wyprawił się w 488 roku do Italii z ok. 25 tys. wojowników. W 490 roku pokonał Odoakra w bitwie nad Addą. Po zawarciu z nim pokoju w 493 roku i wkroczeniu do Rawenny, kazał go zabić.
Jego królewską władzę w Italii cesarz Atanazjusz I uznał dopiero w 497 roku. Formalnoprawnie państwo Teodoryka było częścią składową Cesarstwa Rzymskiego: w stosunku do ludności rzymskiej reprezentował on władzę cesarską jako romanus princeps, a dla przybyłych z nim Gotów był królem.
Dualizm rzymsko-gocki przejawiał się we wszystkich sferach życia. Jego władza sięgała poza właściwą Italię, obejmując Prowansję, Panonię, cześć Dalmacji. Dzięki talentowi dyplomatycznemu rozbudował system zmiennych sojuszy z państwami germańskimi. Początkowo dobre stosunki z Frankami popsuły się po usunięciu przez Chlodwiga w 507 roku Wizygotów z większej części ich galijskich posiadłości. Interwencja na rzecz Wizygotów zawiodła, ale ważnym jej skutkiem było rozciągnięcie bezpośredniej władzy Teodoryka na państwo wizygockie, jako opiekuna jego wnuka, a króla Wizygotów, małoletniego Amalaryka.
W ostatnich latach życia Teodoryka zaczęły się ujawniać pierwsze objawy kryzysu jego państwa, które ostatecznie upadło w latach pięćdziesiątych VI wieku pod naporem Bizantyńczyków. Pod panowaniem Teodoryka, a także pod jego mecenatem, Italia była głównym ośrodkiem życia intelektualnego na Zachodzie.
O ile sporne są jego osobiste zdolności intelektualne, o tyle jego córka Amalasunta, podobnie jak inne kobiety z rodu Amalów, była osobą wykształconą. Długo po śmierci Teodoryka mieszkańcy Italii określali jego rządy jako szczęśliwe. Jego postać stała się wzorcem bohaterów w eposach innych ludów germańskich. Karol Wielki posiadał jego statuę.
Literatura: J. Strzelczyk, Goci – rzeczywistość i legenda, Warszawa 1984, s. 123–175.