Twoja Historia

Portal dla tych, którzy wierzą, że przeszłość ma znaczenie. I że historia to sztuka dyskusji, a nie propagandy.

Mściwoj I (książę pomorski w latach 1205-1213)

Mściwój I (fot. Mathiasrex Maciej Szczepańczyk, lic. CC BY 3.0)

Mściwój I (fot. Mathiasrex Maciej Szczepańczyk, lic. CC BY 3.0)

Mściwoj I, Mszczuj, Mestwin (ur. ok. 1165, 1 V 1214 lub 1215) – książę Pomorza Gdańskiego, młodszy syn protoplasty dynastii wschodniopomorskiej Sobiesława I, księcia Pomorza Gdańskiego, i nie znanej z imienia siostry wojewody mazowieckiego Żyry.

Już za życia swego starszego brata, Sambora I, Mściwoj miał własną dzielnicę z siedzibą w Białogardzie nad Łebą lub też w Świeciu nad Wisłą. Po śmierci Sambora (1207) przejął po nim władzę z pominięciem jego syna Sobiesława, uznając zwierzchność Leszka Białego. Małżeństwo ze Zwinisławą (ok. 1190), przypuszczalnie córką namiestnika lubiszewsko-świeckiego Grzymisława, ułatwiło mu objecie rządów na tym terenie, co nastąpiło najprawdopodobniej przed 1210 r.

W tym okresie Mściwoj próbował podporządkować sobie sąsiednie plemiona pruskie, w czym byli mu pomocni cystersi z opactwa w Oliwie. W 1210 r. w czasie wyprawy króla duńskiego Waldemara II na Sambię złożył mu hołd lenny, ale zależność ta nie była trwała. Nie wiadomo też, czy uczynił to pod naciskiem zbrojnym czy też dobrowolnie, usiłując zapewnić sobie dziedziczność władzy i uzyskanie tytułu książęcego. Używał już wtedy tytułu księcia Pomorza, co świadczy o wzrastającej samodzielności politycznej. Dążeniom tym sprzyjało postępujące rozbicie dzielnicowe w Polsce i ciągłe wojny między książętami.

Sprawa pruska zbliżyła księcia gdańskiego do Konrada I mazowieckiego, który podjął ekspansję na ziemie pruskie. Ośrodkiem misji były wówczas Chełmno w księstwie Konrada i Zantyr nad Nogatem w księstwie Mściwoja. W 1212 r. z inicjatywy Mściwoja i jego żony Zwinisławy nastąpiła fundacja klasztoru Norbertanek w Żukowie nad Radunią. W 1213 r. Mściwoj wystawił jedyny znany dokument, poświadczający nadanie temu klasztorowi siedmiu wsi wokół Żukowa, a jego żona przekazała cały klucz majątków na Kępie Oksywskiej oraz po jednej wsi w ziemi białogardzkiej i świeckiej. W dokumencie tym Mściwoj tytułował się już tylko princepsem, co może oznaczać, że ponownie podporządkował się zwierzchnictwu Leszka Białego. Mściwoj zmarł w czasie misji pruskiej.

Z małżeństwa ze Zwinisławą miał co najmniej dziewięcioro dzieci, czterech synów i pięć córek. Następcą jego został najstarszy syn Świetopełk, książę gdański, który miał uposażyć braci: Sambora – na Lubiszewie, Warcisława – na Świeciu i Gniewie oraz Racibora – na Białogardzie. W klasztorze w Żukowie zakonnicami były trzy córki Mściwoja, a jedna z nich, Witosława, została przeoryszą. Inna z jego córek, Jadwiga, została prawdopodobnie żoną Władysława Odonica, zaś synem najstarszej córki, Mirosławy (zm. po 1233), był Barnim I szczeciński, który zapoczątkował dynastię książąt zachodniopomorskich.

Za czasów panowania Mściwoja i jego ojca nastąpił rozwój Gdańska, wyodrębniła się osada rzemieślnicza z dzielnicą portową i rybacką. Jego najważniejszą zasługą było zjednoczenie Pomorza Gdańskiego pod jednymi rządami, co zadecydowało o kształcie terytorialnym tej dzielnicy.

Autor hasła:

Jacek Jaskulski – doktor nauk humanistycznych, historyk mediewista związany z Instytutem Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Biblioteką Kórnicką PAN. Współautor „Słownika władców polskich”, „Słownika władców Europy średniowiecznej” oraz „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej”. Zmarł w 2006 roku.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców polskich (Wydawnictwo Poznańskie 1999) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.