Makbet (ur. ok. 1005, zm. 15 VIII 1057 Lumphanan) – król Szkocji od 1040 roku. Syn Findlaecha, mormaera (piktyjski odpowiednik hrabiego) Moray, i córki Malkolma II, króla Szkocji. Z małżeństwa z Gruoch, wdową po Gillecomgainie, mormaerze Moray, dzieci nie pozostawił. Miał natomiast pasierba, Lulacha, który został obwołany królem Szkocji w sierpniu 1057 roku. Jego panowanie zakończyło się po ośmiu miesiącach (zginął w marcu 1058). Makbet pochowany został na terenie zespołu klasztornego na wyspie Iona.

W 1020 roku utracił ojca, który został zamordowany przez swoich krewnych. Po śmierci jego zabójców, Malkolma (1029) i Gillecomgaina (1030), uzyskał tytuł mormaera Moray. W 1031 roku wspólnie z królem Szkocji Malkolmem II złożył hołd Kanutowi Wielkiemu, władcy Danii i Anglii.

Po śmierci Malkolma II (1034), ostatniego męskiego przedstawiciela pierwszej szkockiej dynastii wywodzącej się od Kennetha I, włączył się do sporów sukcesyjnych. Był wnukiem (po kądzieli) Malkolma II i posiadał takie same prawa do korony szkockiej jak Dunkan I, który zasiadł na tronie Szkocji w 1034 roku. Krew dawnych władców Szkocji płynęła również w żyłach żony Makbeta, Gruoch. Była ona wnuczką Kennetha III, króla Szkocji, zgładzonego w 1005 roku.

Makbet zawładnął tronem w 1040 roku po pokonaniu i zabiciu Dunkana I w bitwie pod Pitgaveny koło Elgin. Umocniwszy swe panowanie, odbył w 1050 roku pielgrzymkę do Rzymu. Od 1054 roku toczył wojnę z jarlem Northumbrii Siwardem, który w porozumieniu z królem Anglii Edwardem Wyznawcą zamierzał osadzić na tronie szkockim syna króla Dunkana I, Malkolma. Pokonany w bitwie pod Scone (27 VII 1054), wycofał się na północ. Zginął trzy lata później w kolejnej bitwie z jarlem Siwardem pod Lumphanan (w okolicach dzisiejszego Aberdeen).

Na kanwie jego życia powstała tragedia Williama Szekspira Makbet oraz opera Giuseppe Verdiego o tym samym tytule. Szekspirowska tragedia doczekała się kilku wersji filmowych w USA i Wielkiej Brytanii (m.in. Makbet w reżyserii O. Wellesa z 1948 i Tragedia Makbeta w reżyserii R. Polańskiego z 1971).

Autor hasła:

Andrzej Kamieński – doktor habilitowany, historyk specjalizujący się w historii nowożytnej, związany z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk. Autor wielu publikacji poświęconych m. in. dynastii Hohenzollernów. Współautor „Słownika władców Europ średniowiecznej”, „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej” oraz „Słownika władców polskich”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.