fot.domena publiczna Jan II Komnen (for. domena publiczna)
Jan II Komnen (ur. 13 IX 1087 w Konstantynopolu, zm. 8 IV 1143) – cesarz bizantyński od 15 sierpnia 1118 r. Syn Aleksego I i Ireny Dukas. Ożeniony z Ireną, z którą miał córki: Marię, Annę, Eudokię, Teodorę oraz synów: Aleksego (ożeniony z Ireną, księżniczką ruską), Andronika, Izaaka i Manuela I Komnena.
Jan został sukcesorem swego ojca, Aleksego I, mimo sprzeciwów wdowy, Ireny Dukainy (Dukas), i siostry, Anny Komneny. Historiografia bizantyńska pozostawiła bardzo krótki opis jego rządów, w związku z czym jego polityka wewnętrzna jest mało znana. Do najwierniejszych sług Jana należał Jan Aksuch, z pochodzenia Turek. Cesarz podniósł go do godności wielkiego domestikosa. Po ustabilizowaniu swej władzy przeprowadził w latach 1119-1120 wyprawy wojenne do Anatolii i odzyskał miasta nad górnym Meandrem. Nie zdołał jednak w pełni wykorzystać przejęcia inicjatywy politycznej w tym rejonie, gdyż gwałtownie załamały się fronty europejskie, zwłaszcza na Bałkanach. Dopiero w 1132 r. mógł powrócić do działań na tym froncie.
W 1122 r. granicę na Dunaju przełamali Pieczyngowie i Kumanowie. Podjęto próbę rozwiązania konfliktu na drodze dyplomatycznej, ale ostatecznie doszło do bitwy w pobliżu Beroi. Szalę zwycięstwa na stronę Bizantyńczyków przechylili Waregowie. W 1128 r. nastąpiło starcie nad Dunajem z Węgrami. Z zamieszania skorzystali Serbowie, którzy wyemancypowali się spod władzy bizantyńskiej. Pogorszyły się stosunki z Wenecjanami, gdyż Jan nie odnowił porozumienia zawartego przez swojego ojca. Kiedy Wenecjanie faktycznie przejęli kontrolę nad wieloma wyspami Morza Egejskiego, zmuszony był jednak w 1126 r. uznać poprzednie przywileje.
Wspólny interes polityczny Wschodu i Zachodu uwidocznił się, kiedy Roger z Sycylii odbudował potęgę Normanów. Stawiało to pod znakiem zapytania bizantyńskie panowanie nad Sycylią i południową Italią oraz otwierało groźbę inwazji na Albanię. W takich okolicznościach Jan wsparł wyprawę cesarza niemieckiego Lotara; wspólna wyprawa w 1136 r. dotarła aż do Barii. Sojusz dwóch cesarzy miał być przypieczętowany małżeństwem syna Jana, Manuela, z niemiecką księżniczką Ireną (Bertą von Salzbach). Zmagania na wielu frontach doprowadziły do tego, że kolejne fortece w Cylicji przeszły w ręce łacinników i książąt armeńskich. Ich rewindykacja stała się możliwa w 1138 r., kiedy Rajmund z Poitiers (zięć Boemunda II) nie był w stanie obronić Antiochii.
Złożenie hołdu lennego Janowi powitano jako natychmiastowy impuls do podjęcia wspólnej akcji przeciwko muzułmanom. Dwuletnia kampania nie przyniosła jednak trwałych skutków, gdyż wiele ufortyfikowanych miast, zwłaszcza Aleppo, okazało się nie do zdobycia. Koncentracja sił na tym froncie skłoniła Turków do dalszych ataków. Cesarz na polowaniu zranił się zatrutą strzałą w kciuk i w kilka dni później zmarł.
Literatura:
- M. Angold, Cesarstwo bizantyńskie 1025-1204. Historia polityczna, Warszawa 1993, s. 171 – 181.