Jakub IV (ur. 17 III 1473, zm. 9 IX 1513 pod Flodden) – król Szkocji od 1488 r. Syn Jakuba III, króla Szkocji, i Małgorzaty, córki Chrystiana I, króla Danii, Norwegii i Szwecji. Ze związku małżeńskiego z Małgorzatą Tudor (1489-1541) miał syna Jakuba V (1512-1542), od 1513 r. króla Szkocji. Rzekome szczątki Jakuba spoczywają w kościele Św. Michała przy Wood Street w londyńskiej dzielnicy City.

W 1488 r. przyłączył się do zbuntowanego przeciw ojcu możnowładztwa. Wstąpił na tron po pokonaniu armii królewskiej w bitwie pod Sauchieburn i zgładzeniu Jakuba III podczas ucieczki z pola walki (2 VI 1488). Władał wieloma językami, był mecenasem nauk i sztuk. Opiekował się znanym poetą szkockim Williamem Dunbarem. W 1495 r. założył uniwersytet w Aberdeen, a w 1496 r. przeforsował uchwalenie „Aktu edukacyjnego” (Education Act), nakazującego wszystkim baronom i właścicielom ziemskim posyłanie swych najstarszych synów do szkół w celu nauki łaciny, sztuk wyzwolonych i prawa.

Decydował o nominacjach biskupów i opatów, np. w 1504 r. mianował swego nieślubnego syna, jedenastoletniego Aleksandra arcybiskupem Saint Andrews. W 1492 r. doprowadził do ustanowienia arcybiskupstwa w Glasgow. Wzmocnił obronność kraju, tworząc podstawę stałej armii. Zorganizował flotę wojenną i rozbudował artylerię. Wzniósł pałac w Holyrood i uczynił go główną rezydencją królewską. Poskromił zbuntowanych panów z północy kraju. Przyłączył do Szkocji Hebrydy (po ujarzmieniu ostatniego lorda Hebrydów, Jana II, w 1493).

Przejawiał dużą aktywność na arenie międzynarodowej. Wspierał Danię w tłumieniu powstania Szwedów (1501) i w wojnie z Hanzą. Prowadził wojny z Anglią. W 1495 r. poparł pretendenta do tronu angielskiego, Perkina Warbecka, a jesienią 1496 r. najechał na północną Anglię. Dzięki pośrednictwu władcy hiszpańskiego Ferdynanda Katolickiego zawarł 30 września 1497 r. w Ayton siedmioletni rozejm z Anglią.

W 1502 r. podpisał traktat o wiecznym pokoju z Anglią, na mocy którego w następnym roku ożenił się z córką króla angielskiego Henryka VII, Małgorzatą Tudor (8 VIII 1503). Małżeństwo to miało dalekosiężne skutki, gdyż sto lat później prawnuk tej pary, Jakub VI Stuart, objął tron angielski. W 1512 r. Jakub IV zawarł alians z królem Francji Ludwikiem XII. Wobec napaści monarchy angielskiego Henryka VIII na Francję, złamał postanowienia traktatu z 1502 r. i najechał Anglię (1513). Zginął w bitwie pod Flodden, zakończonej klęską Szkotów.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.

Autor hasła:

Andrzej Kamieński – doktor habilitowany, historyk specjalizujący się w historii nowożytnej, związany z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk. Autor wielu publikacji poświęconych m. in. dynastii Hohenzollernów. Współautor „Słownika władców Europ średniowiecznej”, „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej” oraz „Słownika władców polskich”.