fot.Eduard Schwoiser/domena publiczna Henryk IV w stroju pokutnym w Canossie.
Henryk IV Salicki (ur. 11 XI 1050, zm. 7 VIII 1106 w Lüttich [Liège]) – król Niemiec od 1056 roku, cesarz od 1084 roku. Syn Henryka III i Agnieszki z Poitou. Ożeniony z Bertą z Turynu (zm. 1087) oraz od 1089 roku z Adelajdą-Eupraksją. Pozostawił syna, Henryka V, i córkę, Agnieszkę (wydaną za Fryderyka I, księcia Szwabii). Pochowany w katedrze w Spirze (Speyer).
W 1053 roku został wybrany na króla po uprzedniej desygnacji przez ojca na następcę, a w 1054 roku koronowany. Po śmierci Henryka III rządy przeszły w ręce Agnieszki, nie tylko dlatego, że była matką małoletniego Henryka IV, ale także współcesarzową przy Henryku III. Jej rządy, będące kontynuacją polityki męża, wywołały wzrost niezadowolenia możnych i rozluźnienie zależności papiestwa przez dominującą w kurii rzymskiej partię reformatorską, kierowaną przez archidiakona Hildebranda, późniejszego papieża Grzegorza VII (1073–1085). W 1062 roku biskup Kolonii i zwolennik reformy Kościoła, Anno, uprowadził Henryka i sam pełnił rządy w jego imieniu.
Rywalizacja o regencję doprowadziła do uznania Henryka za pełnoletniego w 1065 roku. Wychowany na biskupich dworach, otrzymał Henryk staranne wykształcenie. Próbując wzmocnić terytorialne podstawy swojej władzy, rozpoczął rewindykację dóbr królewskich i ich reorganizacje, co wywołało w 1073 roku powstanie w szczególnie dotkniętej tymi rekuperacjami Saksonii. Grzegorz VII usiłował z poparciem Henryka wprowadzić reformę Kościoła (ograniczoną początkowo do walki z symonią i o celibat) na terenie Niemiec, czym zniechęcił do siebie episkopat niemiecki, który poczuł się zagrożony papieskimi aspiracjami.
Gdy Henryk wmieszał się w 1075 roku w spór o arcybiskupstwo Mediolanu, obsadzając je według własnego uznania, a wbrew Grzegorzowi VII, doszło do otwartego konfliktu miedzy nimi. Był to początek sporu o inwestyturę, czyli prawo obsadzania stanowisk w Kościele. Henryk doprowadził na synodzie w Wormacji w 1076 roku do usunięcia Grzegorza VII z urzędu, ten zaś ekskomunikował Henryka, jednocześnie zwalniając jego poddanych z przysięgi wierności. Dało to asumpt ledwo co pokonanej opozycji książąt do ponownego powstania przeciwko Henrykowi.
Ten, aby nie dopuścić do zacieśnienia współpracy Grzegorza VII z opozycją, która zaprosiła papieża jako rozjemcę na zjazd do Augsburga, udał się z pokutną pielgrzymką do Grzegorza VII do Włoch. Do spotkania doszło 28 stycznia 1077 roku w Canossie, gdzie Henryk pokajał się przed papieżem i uzyskał jego przebaczenie oraz zdjęcie ekskomuniki. Na wieść o tym opozycja w Niemczech, niezadowolona m.in. z popierania przez Henryka niższych warstw kosztem szlachty rodowej, wybrała na króla jednego z przywódców ruchu reformatorskiego, księcia Szwabii Rudolfa.
Powtórna ekskomunika Henryka IV przez Grzegorza VII w 1080 roku nie miała już takiej siły oddziaływania jak pierwsza, a przeciw papieżowi, który rozszerzył zakaz świeckiej inwestytury, zwrócił się episkopat Niemiec i Włoch. Na synodzie w Brixen w 1080 roku, któremu przewodniczył Henryk, obwołano antypapieżem Klemensa III. W tym samym roku umarł Rudolf Szwabski, a jego następca, obwołany przez opozycję królem, nie stanowił już zagrożenia dla Henryka.
W 1084 roku nastąpiła koronacja, przez Klemensa III, Henryka na cesarza, której nie uznawali następcy Grzegorza VII. Ciosem było związanie się najstarszego syna Henryka, Konrada, z papieżem Urbanem II i koronacja Konrada na króla Włoch w 1093 roku. Mimo śmierci Urbana II w 1099 roku, objęcia tronu papieskiego przez Paschalisa II oraz śmierci antypapieża Klemensa III w 1100 roku nie doszło do polepszenia stosunków Henryka z papiestwem.
Paschalis nawet obłożył cesarza ponowną ekskomuniką. W 1105 roku jego syn i następca, Henryk V, stanął na czele opozycji książęcej; uwięził Henryka i zmusił go do abdykacji. Cesarz nie zrezygnował z walki o władzę, ale śmierć przerwała jego przygotowania.