Grzymisława (ur. po 1190, zm. 1258) – księżna krakowsko-sandomierska, żona Leszka Białego, córka Ingwara, księcia łuckiego. Dokładnej daty jej urodzin nie znamy. W 1207 roku została wydana za mąż za Leszka zwanego Białym, syna Kazimierza II Sprawiedliwego. Owocem tego małżeństwa była dwójka dzieci: Salomea (1211), wydana za mąż za węgierskiego królewicza Kołomana, oraz Bolesław (1226), przyszły książę krakowski i sandomierski.

O początkowym okresie pobytu Grzymisławy w Polsce niewiele wiemy, dopiero tragiczna śmierć jej męża Leszka Białego (23 XI 1227) wprowadziła księżną na arenę działalności politycznej. Objęła regencję na czas małoletności syna, a jej celem stało się zapewnienie mu tronu krakowskiego. Z pretensjami do panowania w Krakowie występowali wówczas z różnym nasileniem Konrad I mazowiecki (brat Leszka Białego) oraz dwaj najstarsi przedstawiciele dynastii Piastów – Władysław Laskonogi i Henryk I Brodaty.

Wobec złożoności sytuacji i nacisków Konrada wiosną 1228 roku postanowiła wspólnie z możnymi małopolskimi, że opiekunem Bolesława zostanie Władysław Laskonogi. Gdy pozycja tego księcia w Wielkopolsce uległa osłabieniu, a narastało zagrożenie najazdem Konrada, już latem 1228 roku przekazała księstwo krakowskie i opiekę nad synem Henrykowi Brodatemu. Sama natomiast osiadła w Sandomierzu, zatrzymując w swych rękach księstwo sandomierskie.
Konrad jednak nie dał za wygraną i od 1229 roku narzucił księżnej swą zwierzchność, a w 1230 roku odsunął ją od rządów. Na krótko w 1232 roku powróciła do rządów w Sandomierskiem, ale wkrótce Konrad uwięził ją wraz z synem w Sieciechowie.

Z więzienia zbiegła przy pomocy opata klasztoru Benedyktynów sieciechowskich i zwróciła się o pomoc do papieża. Grzegorz IX w 1233 roku bullą wziął księżną w obronę, ale nie poprawiło to wydatnie jej sytuacji. W latach 1235–1239 przebywała w Skale (ziemia krakowska) pod opieką księcia Henryka Brodatego. Od 1234 roku współrządziła z małoletnim synem Bolesławem i podobna sytuacja utrzymywała się aż do jej śmierci. Pochowana została w klasztorze franciszkańskim w Zawichoście.

Grzymisława brała aktywny udział w wydarzeniach politycznych (od 1227), ale jej rządy cechowały się brakiem samodzielności. Ograniczała ją tak skomplikowana sytuacja polityczna, jak i silne wpływy możnych w Sandomierskiem i Krakowskiem. Uczestniczyła w zjazdach i wiecach, na których zapadały, przy współudziale możnych, ważne decyzje polityczne (np. w 1228, 1230, 1232). Prowadziła też działalność donacyjną, obdarowując nadaniami i przywilejami m.in. klasztory cystersów (Jędrzejów, Sulejów), benedyktynów (Tyniec), kanoników regularnych (Czerwińsk) i bożogrobców (Miechów).

Autor hasła:

Józef Dobosz – profesor doktor habilitowany, historyk mediewista i nauczyciel akademicki związany z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Autor wielu książek i artykułów naukowych, m. in. monografii poświęconej Kazimierzowi II Sprawiedliwemu (2011). Redaktor „Słownika władców Europy średniowiecznej” oraz „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej”. Współautor „Słownika władców polskich”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej „Słownik władców polskich” (Wydawnictwo Poznańskie 1999) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.