fot.François Clouet/domena publiczna Portret Franciszka II Walezjusza.
Franciszek II de Valois (ur. 19 I 1544 w Fontainebleau, zm. 5 XII 1560 w Orleanie) – król Francji w latach 1559–1560 z dynastii Walezjuszy. Syn Henryka II de Valois, króla Francji, i Katarzyny Medycejskiej (de Medici). Ożeniony 24 maja 1558 roku z Marią Stuart, królową Szkocji, córką Jakuba V, króla Szkocji, i Marii Lotaryńskiej z domu de Guise. Zmarł bezpotomnie.
Objął tron Francji w wieku piętnastu lat, po nagłej śmierci ojca. Formalnie był od dwóch lat pełnoletni, a od roku żonaty z Marią Stuart. Faktycznie jednak doszło do wprowadzenia w królestwie rodzaju regencji, sprawowanej przez arcykatolickich Gwizjuszy, wujów królowej Marii (braci: gen. Franciszka de Guise i Karola de Guise, kardynała Lotaryngii). Mieli oni decydujący wpływ na rządy; prowadzili politykę antyprotestancką, dbając o wcielenie w życie edyktu Henryka II z 1559 roku, nakazującego wszelkimi metodami wytępienie herezji we Francji.
Równocześnie ich polityka szukania oszczędności dla odbudowania skarbu królewskiego, która faworyzowała ich stronników i uszczuplała stan armii, wywołała skierowany przeciw nim opór części szlachty. Wielu zdemobilizowanych żołnierzy przechodziło na protestantyzm. Na czele opozycji – jak za Henryka II – stał konetabl Anne de Montmorency, a za nim Burbonowie.
Młodociany Franciszek II nie był w stanie zapanować nad konfliktem rywalizujących fakcji możnowładczych. Również królowa-matka Katarzyna Medycejska nie miała wpływu na syna. W tej sytuacji doszło do zawiązania przez opozycję (tym razem z księciem Ludwikiem de Condé na czele), głównie protestantów, ale i katolików, spisku przeciw Gwizjuszom jako tyranom, którzy zawładnęli królem. Franciszek II miał być, po wymordowaniu książąt de Guise, kierowany przez Burbonów. Spisek, zwany tumultem w Amboise (II–III 1560), został odkryty i rozbity przez Gwizjuszy; jego uczestników spotkały krwawe represje (sam Ludwik de Condé ocalał).
Zmieniła się jednak sytuacja polityczna. U boku Franciszka II wzrosła teraz rola Katarzyny Medycejskiej, osłabły natomiast wpływy Gwizjuszy. Kanclerzem Francji mianowany został, znany z umiarkowania w kwestiach polityki i religii, Michał de I’Hospital. Edykt z Romorantin (V 1560) kończył okres krwawych prześladowań ustanawiał swobodę wyznania, chociaż odmawiał hugenotom wolności kultu. Zwołano zgromadzenie notablów (VIII 1560), które mogło wyrażać głosy opozycji. Zapowiedziano na grudzień zebranie Stanów Generalnych. Franciszek II już go jednak nie doczekał. Od dziecka chorowity (gruźlica, wrodzona kiła), w listopadzie po raz kolejny zapadł na zdrowiu i wkrótce zmarł, po zaledwie półtorarocznym panowaniu, w wieku niespełna siedemnastu lat.
Osobiście nie zapisał się niczym znaczącym w historii Francji. Nierzadko słowniki biograficzne i encyklopedie pomijają jego imię pośród panujących Walezjuszy. Pozostawił obraz młodzieńca, którego mimo słabego zdrowia pociągały zabawy dworskie, zajęcia rycerskie, uciechy małżeńskiego pożycia ze starszą od niego, powabną Marią Stuart. Portretowano go, gdy wraz z żoną z upodobaniem przyglądał się okropnościom antyprotestanckich kaźni. Natomiast okres jego panowania zaznaczył się jako czas, w którym konflikty religijne we Francji wyraźnie nabrały charakteru politycznego.