Ferdynand I Wielki (ur. ok. 1017, zm. 27 XII 1065 w Leónie) – hrabia Kastylii w latach 1029–1035, król Kastylii od 1035 roku, król Leónu od 1037 roku. Syn Sancho III Wielkiego, króla Nawarry, i Munii (Mayor), córki Sancho Garcii, hrabiego Kastylii. Pochowany w kościele św. Izydora w Leónie.

Pochodził z dynastii Jimena, założonej przez Sancho I, króla Nawarry w latach 905–925. Po przejęciu Kastylii przez Sancho III Wielkiego w 1029 roku otrzymał tytuł hrabiego tego kraju. Faktyczną władzę w KastyIii objął w 1035 roku po śmierci swego ojca.

Od października 1032 roku żoną Ferdynanda była Sancha, córka króla Leónu Alfonsa V. Związek małżeński z infantką Leónu nie uchronił go od konfliktu zbrojnego ze szwagrem, królem Bermudo III, który w 1035 roku zgłosił swoje prawa do Kastylii. Ferdynand w zamian za ustępstwa terytorialne (ÁIava, Vizcaya, Durango) uzyskał pomoc swego brata, króla Nawarry Garcii V, i pokonał władcę Leónu w bitwie stoczonej w dolinie Tamarón (4 IX 1037).

Po bezpotomnej śmierci Bermudo III (ostatniego potomka dynastii wywodzącej się od Pelagiusza, pierwszego króla Asturii), który poległ w tej bitwie, stał się dziedzicem królestwa Leónu. Zjednoczywszy w swym ręku Kastylię i León, pretendował do zwierzchnictwa nad wszystkimi chrześcijańskimi państwami Półwyspu Iberyjskiego. Toczył krwawą wojnę z królem Nawarry Garcią V, którego pokonał i zabił w bitwie pod Atapuerca (1 IX 1054). Krótko po tym zwycięstwie przyłączył do swego państwa ziemie odstąpione wcześniej Nawarze. Resztę Nawarry pozostawił we władaniu syna Garcii V, Sancho IV, zmuszając go do złożenia przysięgi hołdowniczej. Umocniwszy swoją hegemonię w chrześcijańskiej Hiszpanii przybrał w 1054 roku tytuł cesarza.

Toczył zwycięskie walki z muzułmanami. Po zdobyciu Lamego (1057), Viseu (1058) i Coimbry (1064) opanował północną część obecnej Portugalii, wypierając Maurów za rzekę Mondego. W 1063 roku uzyskał od muzułmańskiego władcy Sewilli relikwie św. Izydora, które złożył w zbudowanym wówczas kościele św. Izydora w Leónie. Utrzymywał ożywione kontakty z benedyktynami z klasztoru w Cluny i składał na jego potrzeby tysiąc złotych monet rocznie.

Przyczynił się do zwołania synodu w Coyanza (1055) i uporządkował stosunki kościelne w swojej monarchii. Przed śmiercią podzielił państwo miedzy synów spłodzonych z infantką Leónu, Sanchą. Najstarszy syn, Sancho II (ok. 1036–1072), odziedziczył Kastylię, Alfons VI Mężny (1040–1109) otrzymał León, a Garcia (ok. 1042–1090) – Galicię.

Autor hasła:

Andrzej Kamieński – doktor habilitowany, historyk specjalizujący się w historii nowożytnej, związany z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk. Autor wielu publikacji poświęconych m. in. dynastii Hohenzollernów. Współautor „Słownika władców Europ średniowiecznej”, „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej” oraz „Słownika władców polskich”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.