Bolko I (ur. ok. 1252–1256, zm. 9 listopada 1301) – książę jaworski, potem świdnicki, syn Bolesława II Rogatki I Jadwigi anhalckiej. Jeszcze za życia ojca uczestniczył w misjach dyplomatycznych (posyłany był na dwór króla niemieckiego Rudolfa Habsburga).

Własną dzielnicę ze stolicą w Jaworze otrzymał dopiero po śmierci ojca (1278). Wraz z braćmi Henrykiem V Grubym i Bernardem Zwinnym pozostawał we wrogich stosunkach z księciem wrocławskim Henrykiem IV Prawym. Walczyli z nim, korzystając z pomocy margrabiów brandenburskich (szwagrów Bolka).

Bolko wmieszał się też w walki wewnętrzne w Brandenburgii. Przeciwko Henrykowi Prawemu sprzymierzył się z królem czeskim Wacławem II, od którego dostał pograniczny Schömburg (1289). Zabiegał także o poparcie króla niemieckiego Rudolfa (był na wielkim zjeździe w Erfurcie w 1289 roku).

Po śmierci brata Bernarda (1286) przejął jego dzielnicę lwówecką. Natomiast po objęciu przez Henryka Grubego władzy we Wrocławiu (1290) uzyskał od niego cały południowy pas księstwa wrocławskiego wzdłuż granicy czeskiej (ze Świdnicą, Ziębicami i Ząbkowicami). Wobec Czech zaczął prowadzić stanowczą politykę, popadając kilka razy w drobne konflikty zbrojne, ale broniąc swego samodzielnego stanowiska. Nie uznał też koronacji księcia wielkopolskiego Przemysła II (1295).

Po śmierci Henryka Grubego (1296) objął opiekę nad jego synami i rządy w dzielnicy wrocławsko-legnickiej. Zaatakował Henryka głogowskiego (1296) i odebrał mu część ziem wymuszonych wcześniej od Henryka Grubego. Zawarł jednak wkrótce porozumienie z Głogowczykiem (1297) i później zgodnie współpracowali — razem zbliżyli się do króla czeskiego, potem popadli z nim w konflikt. Bolko nie uznał koronacji Wacława II na króla polskiego (1300) i wraz z Henrykiem głogowskim przystąpił do walki z czeskim panowaniem (wspólna wyprawa na Odolanów, 1301).

Miał też wielkie zasługi w polityce wewnętrznej. Popierał kolonizację, zwłaszcza na Pogórzu Sudeckim. Z planami osadniczymi wiązała się fundacja bogato uposażonego klasztoru Cystersów w Krzeszowie. Bezwzględnie pilnował prerogatyw książęcych: upokorzył odmawiających uznania jego opiekuńczych rządów mieszczan wrocławskich, wjeżdżając do miasta nie przez bramę, lecz specjalnym wyłomem w murach miejskich. Wydał przywilej dla Żydów. Dokonał ważnej reformy, określając dokładnie powinności wojskowe posiadaczy dóbr ziemskich, które zostały spisane w specjalnych księgach i były surowo egzekwowane. Na granicach (zwłaszcza w Sudetach) wybudował cały łańcuch zamków. Próbował kwestionować samodzielność należącej do biskupstwa wrocławskiego ziemi nyskiej, ale potwierdził w końcu biskupowi przywileje (1295).

Dwór Bolka był ośrodkiem kultury rycerskiej, książę otaczał się licznie doń zjeżdżającymi rycerzami z Niemiec. Był mecenasem poetów, zachowało się kilka niemieckojęzycznych poematów powstałych na jego dworze bądź na jego zamówienie. Pochowany został w Krzeszowie (gdzie zachował się piękny nagrobek).

Żonaty był z Beatrycze, córką margrabiego brandenburskiego Ottona V Długiego. Miał z nią synów: Bernarda świdnickiego, Henryka I jaworskiego i Bolka ziębickiego, oraz liczne córki, z których wymienić trzeba Judytę. żonę księcia bawarskiego Stefana Wittelsbacha, i Beatrycze, żonę cesarza Ludwika Wittelsbacha (obie wydane za mąż wiele lat po śmierci ojca).

Bolko I był jednym z najwybitniejszych Piastów śląskich. Już u współczesnych cieszył się wielką sławą. Jeden z rocznikarzy nazywa go „koroną Śląska”. Zajmował też trwałe miejsce w późniejszej tradycji lokalnej. Uosabiał minioną samodzielność Śląska, jego imię upamiętnione zostało w nazwach miast i zamków, żywe było też wśród ludności niemieckiej Śląska aż do XX wieku.

Autor hasła:

Tomasz Jurek – profesor doktor habilitowany, historyk mediewista związany z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk. Autor wielu publikacji, poświęconych m. in. średniowiecznej historii Śląska. Współautor „Słownika władców polskich”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. „Słownik władców polskich” (Wydawnictwo Poznańskie 1999) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.