Henryk I jaworski (ur. ok. 1292–1294, zm. między 6 III a 15 V 1346) – książę jaworski, syn Bolka I świdnickiego i Beatrycze brandenburskiej. W chwili śmierci ojca (1301) był jeszcze małoletni. Opiekę nad nim i braćmi, Bernardem oraz Bolkiem, sprawował brat matki, margrabia brandenburski Herman.

Dopiero w 1312 roku przy podziale ojcowizny Henryk otrzymał własną dzielnicę ze stolicą w Jaworze. Ze względu na małżeństwo (1316) z Agnieszką, córką nieżyjącego króla czeskiego Wacława II, znalazł się wśród wrogów nowego króla, Jana Luksemburskiego (z którym matka Agnieszki pozostawała w napiętych stosunkach).

Po wymarciu Askańczyków brandenburskich (1319) Henryk, powołując się na prawo spadku po swej matce, zajął cześć należącej dotąd do Brandenburgii ziemi zgorzeleckiej na Górnych Łużycach. Spotkał się tu jednak z kontrakcją Jana Luksemburskiego. W serii układów (1329–1337) Henryk odstąpił mu wszystkie nabytki łużyckie, otrzymując w zamian w dożywotnie posiadanie zajęty przez Czechów Głogów (1337). Wszakże nigdy nie uznał się za wasala króla czeskiego. Złożył natomiast hołd (przynajmniej z ziem łużyckich, może także z księstwa jaworskiego) cesarzowi Ludwikowi Bawarskiemu, zresztą swemu szwagrowi.

Nie mając potomstwa, wszystkie swe ziemie zapisał (1345) bratankowi, Bolkowi II świdnickiemu, również przeciwnikowi Czech. Pochowany został w Krzeszowie. Dziedzictwo po nim objął bez przeszkód Bolko II. Przesadne jest spotykane w dawniejszej literaturze charakteryzowanie Henryka jako konsekwentnego obrońcy polskiego Śląska przed czeskim zaborem. Nie widać bliższych związków miedzy nim a Królestwem Polskim. Książę jaworski dał się zresztą w istocie pozyskać dla czeskiej polityki, a niezłożenie hołdu królowi Janowi wynikało chyba wyłącznie z osobistej ambicji.

Autor hasła:

Tomasz Jurek – profesor doktor habilitowany, historyk mediewista związany z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk. Autor wielu publikacji, poświęconych m. in. średniowiecznej historii Śląska. Współautor „Słownika władców polskich”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej „Słownik władców polskich” (Wydawnictwo Poznańskie 1999) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.