Twoja Historia

Portal dla tych, którzy wierzą, że przeszłość ma znaczenie. I że historia to sztuka dyskusji, a nie propagandy.

Szejch Achmet (chan Wielkiej Ordy 1481–1502)

Szejch Achmet po upadku Wielkiej Ordy został zakładnikiem króla Aleksandra Jagiellończyka (na ilustracji).

fot.Ksawery Pilati/domena publiczna Szejch Achmet po upadku Wielkiej Ordy został zakładnikiem króla Aleksandra Jagiellończyka (na ilustracji).

Szejch Achmet (Szajch-Achmed, ur.?, zm. 1509 na Litwie) – ostatni chan Wielkiej Ordy w latach 1481–1502. Syn i następca Achmeda. Wraz z braćmi starał się utrzymać jedność Wielkiej Ordy. Opanowanie jednak niezależnych chanatów: kazańskiego (od 1438), astrachańskiego – stworzonego ok. 1460 roku przez jego stryja Mahmuda, syberyjskiego, krymskiego i Ordy Nogajskiej okazało się zadaniem ponad siły.

Do 1499 roku dzielił władze w Ordzie z bratem Murtozą. W 1498 roku czasowo pozbawiony tronu, uzyskał poparcie Nogajców. Walcząc z Mengli Gerejem, korzystającym z poparcia Turcji, Szejch Achmet szukał sojuszu z Litwą, Polską i Moskwą. Ostatecznie zawarł sojusz z Litwą (1500) i w 1501 roku na czele ord Wielkiej i Nogajskiej uderzył na Moskwę. Odebrał jej zdobyte na Litwie ziemie czernihowsko-siewierskie.

W czasie srogiej zimy 1501/1502, która zdziesiątkowała ordyńców, koczował nad środkowym Dnieprem, bezskutecznie na litewską. Część ordy zbuntowała się i odeszła na Krym. Wiosną 1502 roku resztki Wielkiej Ordy zostały rozbite przez Mengli Gereja, który ocalałych włączył do swojej ordy. Wielka Orda przestała istnieć.

Szejch Achmet schronił się w Turcji, ale zmuszony do ucieczki, przybył na Litwę, gdzie stał się więźniem-zakładnikiem, używanym do szachowania Mengli Gereja groźbą odbudowy Wielkiej Ordy. W 1505 roku na sejmie w Radomiu Aleksander Jagiellończyk upokorzył go przez podstępne zainscenizowanie jego hołdu. Jego syn, Aziubek Sołtan, dał początek rodowi książąt Ostryńskich, należących do czołowej arystokracji tatarskiej osiadłej na Litwie.

Autor hasła:

Krzysztof Pietkiewicz – profesor doktor habilitowany, historyk specjalizujący się w historii Europy Wschodniej, związany z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Autor wielu publikacji, poświęconych m. in. historii Litwy i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Współautor „Słownika władców Europ średniowiecznej” oraz „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.