fot.domena publiczna Ludwik I (fot. domena publiczna)
Ludwik I (ur. 1313/1321, zm. między 6 a 23 grudnia 1398) – książę brzeski, syn Bolesława III Rozrzutnego i jego pierwszej żony Małgorzaty czeskiej.
Wraz ze starszym bratem Wacławem dorastał u boku ojca, brał udział w jego akcjach dyplomatycznych, bywał na dworze króla czeskiego (którego Bolesław był wasalem). W 1342 r. bracia otrzymali od ojca dzielnicę legnicką, której ten nie był już w stanie utrzymać z powodu długów. Jako książęta legniccy złożyli hołd królowi czeskiemu (1342), odnawiany jeszcze potem kilka razy. W dokonanym przez losowanie podziale (1345) Ludwikowi przypadła bogatsza część z sama Legnicą i kopalniami złota, ale chciwy Wacław zdołał unieważnić ten akt i faktycznie wydziedziczyć brata. Ludwik wykupił jednak zastawiony wcześniej Lubin (ok. 1348-1350) i tu rezydował.
Po śmierci ojca (1352) długo musiał zabiegać, zanim udało mu się przejąć dzielnicę brzeską (1358). Wobec śmierci brata Wacława objął też opiekuńcze rządy w Legnicy (1364). Dalej powiększał swe posiadłości, wykupując stare zastawy (odzyskał m.in. Namysłów, zastawiony przez ojca królowi polskiemu Kazimierzowi III Wielkiemu). Wyrósł na najpotężniejszego z książąt śląskich, zwłaszcza, że jeden z jego bratanków, Wacław, został biskupem lubuskim (1375), a następnie wrocławskim (1382). W ostatnich latach życia zbliżył się do króla polskiego Władysława II Jagiełły. Uczestniczył w jego walce z Władysławem Opolczykiem (1396), był kilka razy na polskim dworze, a dla kolejnego bratanka, Henryka, uzyskał biskupstwo włocławskie (1389).
Sukcesy zawdzięczał zwłaszcza dobrej polityce wewnętrznej. Był bardzo dbałym gospodarzem swych ziem, wspierał miasta (zwłaszcza Brzeg). Dzięki oszczędnościom zdołał pospłacać ogromne długi ojca i brata. Bardzo wyraziście rysuje się też mecenat kulturalny Ludwika. Znał dobrze dwór cesarski, podróżował po Niemczech (pielgrzymował do Akwizgranu, 1373). Był głęboko religijny, wspierał Kościół, a w Brzegu ufundował kolegiatę pod wezwaniem św. Jadwigi (1369). Świętą tę, swą praprababkę, otaczał szczególnym kultem. Sale zamku brzeskiego ozdobił polichromiami przedstawiającymi sceny z życia św. Jadwigi. Na jego zamówienie sporządzono wspaniale iluminowany rękopis jej żywotu. Ten wykonany w Lublinie (1353) kodeks (tzw. Legenda św. Jadwigi) stanowi niezastąpione źródło do poznania realiów życia codziennego ówczesnej Polski. Z polecenia Ludwika spisana ok. 1385 r. Kronika książąt polskich, przedstawiająca głównie dzieje dzielnicowych książąt śląskich, ale podkreślająca też ich związek z Polską. Książę posiadał też pokaźną bibliotekę. Był inicjatorem pierwszych znanych na ziemiach polskich wykopalisk archeologicznych, zlecając (1390) poszukiwania rzekomych grobów najdawniejszych biskupów wrocławskich w Ryczynie pod Brzegiem.
Historyczne zamiłowania księcia, nawiązujące do polskiej tradycji Śląska, w połączeniu z jego politycznymi koneksjami z Władysławem Jagiełłą, próbowano interpretować jako dowód, że książę brzeski czuł się głęboko związany z Polską, a nawet myślał o zdobyciu korony polskiej. Interpretacje te wydają się mocno przesadzone. Sojusz Ludwika z Królestwem Polskim był tylko epizodem w jego życiu, w którym przeważały napięte stosunki z Kazimierzem Wielkim, bliskie związki z Czechami, a nawet sympatia do zakonu krzyżackiego (uczestniczył w krzyżackiej wyprawie na Litwę, 1372). Z małżeństwa z Agnieszką, córką Henryka II (IV) Wiernego żagańskiego, a wdową po Leszku raciborskim, zostawił syna Henryka VII z Blizną (drugi syn Wacław zmarł w młodości) oraz córki: Małgorzatę (wydana za Albrechta Wittelsbacha, hrabiego Holandii. Jadwigę (wydano za Jana oświęcimskiego) i Katarzynę (mniszkę w Trzebnicy). Jako że Henryk z Blizną zmarł wkrótce po ojcu (1399), właściwymi dziedzicami Ludwika zostały wnuki: Henryk IX (zm. ok. 1419 — 1420) oraz Ludwik II (zm. 1436). Zwłaszcza ten ostatni był barwną postacią, miłośnikiem rycerskich przygód, których szukał w wędrówkach po całej Europie i Ziemi Świętej. Wywodząca się od Henryka IX linia legnicko-brzeska Piastów okazała się najbardziej żywotna w całym rodzie i wymarła na Jerzym Wilhelmie dopiero w 1675 r.
Autor hasła:
Tomasz Jurek – profesor doktor habilitowany, historyk mediewista związany z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk. Autor wielu publikacji, poświęconych m. in. średniowiecznej historii Śląska. Współautor „Słownika władców polskich”.
Źródło:
Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców polskich (Wydawnictwo Poznańskie 1999) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.