Leszek (ur. ok. 1162?, zm. 1186) – książę mazowiecki i kujawski, młodszy syn Bolesława IV Kędzierzawego oraz zapewne jego drugiej żony Marii.

Data urodzin tego żyjącego najpewniej niewiele ponad 20 lat księcia jest właściwie niemożliwa do ustalenia. Stało się to w pierwszej połowie lat sześćdziesiątych XII w., może ok. 1162 r.? Leszek zapewne nigdy nie był żonaty i nie miał potomstwa. Jego ojciec, umierając (1173), zostawił go pod opieką stryja Kazimierza, wówczas księcia na Wiślicy i Sandomierzu. Ten wyznaczył mu na opiekuna wojewodę Żyrę.

Działalność Leszka nie jest bliżej znana. Książę był słabego zdrowia, co zapewne w znacznym stopniu ograniczało jego aktywność. Występuje zaledwie jeden raz w sygnowanym przez siebie dokumencie z 1185 r. (a wiec tuż przed śmiercią), wcześniej jako świadek pojawił się na dokumencie z 1177 r. Według przekazu mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem pod koniec życia Leszka Mieszko III Stary przejął podstępnie nad nim opiekę (zapewne przy udziale wojewody Żyry). Następcą Leszka na Kujawach i Mazowszu miał zostać syn Mieszka, również o imieniu Mieszko. Ostatecznie Leszek wycofał się z układu z Mieszkiem Starym i ustanowił dziedzicem swego księstwa Kazimierza II Sprawiedliwego. Krótko potem zmarł.

Na temat Leszka brak szerszych dyskusji i sporów, poza datą jego urodzin. Mistrz Wincenty, który jako jedyny obserwator z epoki wspomniał księcia, pisał tylko o jego słabym zdrowiu i ta cecha dominuje w literaturze. Zapewne dalekie od dokładności wyobrażenie księcia znajdujemy na tympanonie pochodzącym z opactwa benedyktynów na Ołbinie (Wrocław), który pochodzi z początku drugiej połowy XII w. Przedstawia on Bolesława Kędzierzawego (jako fundatora kościoła w Bytomiu) wraz z Leszkiem, wtedy chłopcem w wieku ok. 10 lat. Kronika mistrza Wincentego oraz wspomniany tympanon to jedyne echa postaci księcia w literaturze i sztuce. Książę został pochowany zapewne w katedrze płockiej, a gród płocki był stolicą jego księstwa.

Autor hasła:

Józef Dobosz – profesor doktor habilitowany, historyk mediewista i nauczyciel akademicki związany z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Autor wielu książek i artykułów naukowych, m. in. monografii poświęconej Kazimierzowi II Sprawiedliwemu (2011). Redaktor „Słownika władców Europy średniowiecznej” oraz „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej”. Współautor „Słownika władców polskich”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. „Słownik władców polskich” (Wydawnictwo Poznańskie 1999) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.