fot.domena publiczna Wizerunek Leona III.
Leon III Izauryjski (ur. ok. 675 w Germanikei, zm. 18 VI 741 w Konstantynopolu) – cesarz bizantyński od 25 maja 717 roku. Ożeniony z Marią, z którą miał syna Konstantyna V i córkę Annę. Był z pochodzenia chłopem, jednak szybko wspinał się po szczeblach kariery wojskowej i administracyjnej. W 713 roku mianowany został strategosem temu Anatolikon.
Po złamaniu buntu Teodozjusza przyjął diadem 25 maja 717 roku. Dla podniesienia prestiżu swej rodziny w 718 roku koronował swą żonę Marię, a w 720 roku przybrał sobie na współcesarza syna Konstantyna V, gwarantując płynne przejęcie tronu.
Leon zdawał sobie sprawę, że zbyt duże temy stają się podstawą zgłaszania pretensji do tronu przez sprawujących tam władzę strategów, dlatego podzielił je, tworząc mniejsze jednostki administracyjne i wojskowe. Do palących problemów politycznych należała inwazja Arabów. Już w sierpniu 717 roku Konstantynopol przeżywał ich oblężenie. Miasto, skryte za swymi murami i skutecznie bronione pod wodzą Leona, oparło się naporowi. W sukurs przyszli także Bułgarzy. Dopiero jednak bitwa pod Akroion w 740 roku ustabilizowała stosunki z kalifatem. Leon prowadził aktywną politykę wobec Chazarów. W 733 roku doprowadził do zawarcia małżeństwa swego syna Konstantyna z córką kagana, Ireną.
Kluczowym punktem wewnętrznej polityki Leona stała się kwestia ikonoklastyczna. 17 stycznia 733 roku cesarz wydał edykt zakazujący kultu obrazów na terenie imperium. Konflikt, który wybuchł z Rzymem, skłonił go do włączenia w 732 roku Illiricum oraz południowej Italii w obszar kościelnej jurysdykcji Konstantynopola. Problem ten nie tylko podzielił Wschód i Zachód, lecz stał się powodem konfliktów ikonoklastycznych trwających do 843 roku. Ikonoklazm znajdował swe społeczne uzasadnienie w najbardziej wysublimowanych, duchowych tęsknotach chrześcijan do czystej wiary, ale zapewne także w judaizmie i ekspandującym islamie.
W 726 roku opublikowana została ekloga. Były to wyjątki z Kodeksu Justyniana, dostosowane do praktyki sądowej VIII wieku. Innowacja prawa wyraźnie zachodziła pod wpływem środowiska chrześcijańskiego. Ten zbiór jest epokowym wydarzeniem w dziejach kodyfikacji prawa grecko-rzymskiego. Mimo wielu drastycznych kar, oczywista stała się jednak tendencja do humanizowania wymiaru sprawiedliwości.
Literatura: J. Wiewiórowski, Portrety trzech cesarzy bizantyńskich, „Meander” 7–8 (1994), s. 341–350.