Bitwa pod Humennem (23 listopada 1619)

„Lisowczyk” obraz Władysława Szernera

Bitwa pod Humennem, bitwa pod Humiennem, bitwa pod Zavdą (23 listopada 1619) – W czasie wojny trzydziestoletniej, kiedy powstańcy siedmiogrodzcy Gabora Bethlena oblegli Wiedeń, na mocy cichej umowy między Zygmuntem III a cesarzem Ferdynandem II wyruszyła na Węgry silna dywizja jazdy lekkiej lisowczyków. Droga ok. 10-tysięcznego oddziału wiodła przez przełęcze karpackie, które obsadził swoimi wojskami sojusznik Bethlena Jerzy Rakoczy. W skład jego sił wchodziło: 2,5 tys. sabatów (węgierska jazda lekka), 2,5 tys. jazdy ciężkiej i 2 tys. piechoty, w sumie ok. 7 tys. ludzi. Mimo że Rakoczy blokował wszystkie karpackie przejścia od Dukli po Wetlinę, dowodzącemu lisowczykami Walentemu Rogawskiemu udało się małymi przesmykami przeprowadzić swój oddział przez góry i wyjść na tyły wojsk przeciwnika pod miastem Humenne.

Koło wsi Zavda doszło do walnej bitwy, która w pierwszej fazie toczyła się przy dość wyraźnej przewadze Węgrów. Rozstrzygnięcie zapadło niespodziewanie w chwili, gdy atak ciężkiej jazdy węgierskiej przełamał szyki lisowczyków, którzy rzucili się do ucieczki. Rakoczy, pewny, że zwycięstwo jest po jego stronie, wysłał naprzód piechotę, która wpadłszy do obozu, zajęła się rabunkiem. W tym momencie chorągwie polskie zawróciły i natarły na zaskoczonego przeciwnika, odnosząc pełne zwycięstwo.

Rakoczy z niewielką garstką ludzi umknął z pola bitwy. Węgry stanęły przed lisowczykami otworem. Klęska Rakoczego uratowała Wiedeń, gdyż powstańcy Gabora Bethlena musieli powrócić na Węgry, aby bronić swojego kraju przed najazdem.

Autor hasła:

Dr Jerzy Ronikier – historyk kultury i mentalności. Pracował w Instytucie Zarządzania oraz Instytucie Informacji Naukowej i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor pracy „Hetman Adam Sieniawski i jego regimentarze. Studium z historii mentalności szlachty polskiej 1706-1725”. Zmarł w 2013 roku.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej Bitwy polskie. Leksykon (Wydawnictwo Znak 1999) przygotowanej przez wykładowców Uniwersytetu Jagiellońskiego: Tomasza Gąsowskiego, Jerzego Ronikiera, Piotra Wróbla i Zdzisława Zblewskiego.