Najważniejsze rocznice

fot. A. C. Michael/domena publiczna W wielu miejscach żołnierze brytyjscy i niemieccy wychodzili z okopów, by śpiewać wspólnie kolędy.

24 grudnia 1914 roku rozpoczął się rozejm bożonarodzeniowy. Na zachodnim froncie, zwłaszcza w okolicach Ypres, żołnierze przerwali ogień i udekorowali okopy świątecznymi ozdobami.

Tymczasowe zaprzestanie działań wojennych wychodziło najczęściej z inicjatywy żołnierzy i młodszych oficerów. Objęło nawet 100 tysięcy żołnierzy niemieckich i brytyjskich, uwięzionych w czasie świąt Bożego Narodzenia w okopach. W wielu miejscach między wrogimi oddziałami dochodziło do fraternizacji: rekruci wymieniali pozdrowienia, dzielili się jedzeniem, a nawet rozegrali mecz futbolowy. Porozumiano się także w sprawie zebrania ciał zabitych, które pozostawały na ziemi niczyjej.

W niektórych miejscach rozejm trwał nawet do 3 stycznia. Ponieważ nie był autoryzowany przez dowództwo, nie pisano o nim w prasie. Milczenie przerwał dopiero 31 grudnia „The New York Times”.

Zawieszenie broni na czas świąteczny próbowano powtórzyć także rok później. Do tego czasu nastroje diametralnie się jednak zmieniły. Doświadczeni przez wojnę pozycyjną żołnierze nie czuli już wspólnoty z przeciwnikami z drugiej strony okopów.