Najważniejsze rocznice

fot.Aleksander Sochaczewski/domena publiczna Bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania był pobór do wojska, zarządzony przez Aleksandra Wielopolskiego.

22 stycznia 1863 roku Komitet Centralny Narodowy ogłosił wybuch powstania styczniowego. W manifeście wzywał wszystkich mieszkańców przedrozbiorowej Rzeczpospolitej do walki z Rosją.

Jak członkowie Komitetu wyjaśniali w manifeście, zryw był odpowiedzią na próbę „porwania kilkudziesięciu tysięcy najdzielniejszych, najgorliwszych obrońców” Polski. W ten sposób określono brankę, zarządzoną w styczniu 1863 roku przez margrabiego Aleksandra Wielopolskiego, chcącego przez pobór do wojska sparaliżować działalność polskich spiskowców.

By zachęcić wszystkich rodaków do włączenia się do walki, Komitet potwierdził równouprawnienie obywateli przyszłej niepodległej Polski wobec prawa, niezależnie od wyznania i pochodzenia. Zarządzono także uwłaszczenie chłopów. „Ziemia, którą Lud rolniczy posiadał dotąd na prawach czynszu lub pańszczyzny, staje się od tej chwili bezwarunkową jego własnością” – głosił manifest. Jednocześnie obiecywano byłym właścicielom odszkodowanie z „ogólnych funduszy państwa”.

Na czele zrywu stanął sam Komitet, który trzy dni wcześniej przekształcił się w Tymczasowy Rząd Narodowy. Już 30 stycznia dowodzenie siłami polskimi przejął Ludwik Mierosławski, który stał się pierwszym dyktatorem powstania.