Najważniejsze rocznice

fot.Jakub Hałun/CC BY-SA 3.0 W Sandomierzu na synodzie zebrała się liczna reprezentacja braci czeskich, luteran i kalwinów.

14 kwietnia 1570 roku przedstawiciele braci czeskich, luteranów i kalwinów, uczestniczący w synodzie generalnym trwającym od 9 kwietnia, podpisali tak zwaną zgodę sandomierską. Była to forma sojuszu obronnego przeciw kontrreformacji. Porozumienie zakładało pokojowe rozwiązywanie sporów między wyznaniami i wspólne działanie w konfliktach z katolikami.

Sygnatariusze podpisanej w Sandomierzu ugody nie zaprosili do współpracy arian, czyli braci polskich. Ze względu na zbyt duże różnice dogmatyczne byli oni powszechnie uważani za heretyków, także przez zwolenników wyznań reformowanych.

Zgoda sandomierska była pierwszym tego typu porozumieniem międzywyznaniowym w Europie. Jednocześnie stanowiła także formę oporu polskiej szlachty przeciwko magnaterii i królowi. Obawiano się, że wykorzystają oni kontrreformacyjne hasła do umocnienia swojego wpływu. Być może dlatego postulaty innowierców, którzy podpisali dokument, mogły stać się fundamentem dla konfederacji warszawskiej z 1573 roku. Uchwała ta zapewniała swobodę wyznania w Polsce, wchodząc nawet w skład artykułów henrykowskich, zaprzysięganych przez kolejnych władców elekcyjnych.