Najważniejsze rocznice

fot.Fotonews/CC BY 3.0 W pogromie w Jedwabnem zginęło co najmniej 340 osób.

10 lipca 1941 roku w miejscowości Jedwabne niedaleko Łomży doszło do pogromu. Żydowscy mieszkańcy zostali spaleni żywcem w stodole na obrzeżach miasteczka.

Do zbrodni doszło w pierwszych tygodniach niemieckiej okupacji, która zastąpiła władzę sowiecką, ustanowioną na tych terenach na początku wojny. Po „wyzwoleniu” w miasteczku powstała akceptowana przez Niemców samozwańcza władza lokalna, a także – prawdopodobnie – ochotnicza straż porządkowa. Przyjmuje się, że to właśnie te formacje, zwłaszcza burmistrz Marian Karolak i jego zastępcy, odegrały w pogromie główną rolę.

O inspirowanie zajścia oskarża się także czasem obecnych na miejscu (według niektórych relacji) niemieckich żandarmów. Najprawdopodobniej jednak Niemcy pozostawali na uboczu i nie angażowali się w zbrodnię bezpośrednio.

Pogrom rozpoczął się od zapędzenia Żydów na rynek miasteczka. Mieszkający w Jedwabnem i okolicznych wsiach Polacy przez wiele godzin bili ich i upokarzali, zmuszając do wykonywania różnych prac. Grupie młodzieży żydowskiej kazano zburzyć stojący w mieście pomnik Lenina.

Możliwe, że tego typu ekscesy zdarzały się także w dniach poprzedzających masakrę. 10 lipca doszło jednak do eskalacji. Ludność żydowska została wyprowadzona za miasto do stodoły, którą następnie zamknięto i spalono. Zginęło co najmniej 340 osób.